Kille overheid negeert de emotionele schade van het toeslagenschandaal

De heldinnen van het toeslagenschandaal. Stuk voor stuk vrouwen die uit noodzaak sterk moeten zijn. Samen met een groep moeders uit Rotterdam en omgeving heeft het 8 maart comité Rotterdam een aantal bijeenkomsten georganiseerd. Sommigen barsten bij het vertellen van hun verhaal in tranen uit. Anderen zijn boos en woede lijkt de boventoon te voeren. Tegenstrijdig lijkt het dan dat we in politieke debatten ons moeten beperken tot feiten en argumenten; emoties vertroebelen immers de discussie. Het toeslagenschandaal toont ons dat repressief overheidsbeleid uitgevoerd door onvermurwbare ambtenaren letterlijk levens verwoest, lichamen ziek maakt en toekomstige generaties te gronde richt. Hoe kan een overheid haar volk ruïneren en tot de conclusie komen dat de oplossing ligt in het klinisch behandelen van de ‘dossiers’?

Dossiers met bankafschriften, belastingpapieren, juridische correspondentie. In deze dossiers geen woord over ouders die met hun opleiding hebben moeten stoppen door zich opstapelende schulden. Zij hebben letterlijk de belofte van een betere toekomst uit hun handen zien glippen. Genoeg van hen zijn door alle financiële stress en spanning ziek geworden en hebben hun leven aan zich voorbij zien gaan. Voor allen geldt dat zij niet de vrolijke en energieke moeder konden zijn die zij beloofd hadden te worden toen de zwangerschapstest positief kleurde. Meermaals hebben deze moeders om hulp gevraagd, maar er werd niet geluisterd. Telkens opnieuw liepen ze tegen een kil en racistisch belastingapparaat aan, waar voor meelevendheid en medemenselijkheid geen plek was.

Moeders zagen hun kinderen gebukt gaan onder de stress in het gezin en hun schoolniveaus dalen. Velen van deze kinderen hebben zo jong als zij waren de volwassen beslissing moeten nemen om hun ouders financieel bij te staan. Sommigen zijn uit huis geplaatst en moesten zonder de liefde van hun moeder en vader opgroeien. Wat doet het met een moeder als zij haar kinderen niet kan geven wat ze haar kinderen toewenst? Een moeder zei: “Pijn kan ik dragen, want pijn is te verhelpen met pijnstillers”. Haar woorden reflecteren leed dat in geen woord is te vatten en mogelijk nog van generatie op generatie zal worden overgedragen.

Gezinnen onthecht, toekomst ontnomen, trauma’s opgelopen en al die tijd niet alleen hulp geweigerd, maar nog erger tegengewerkt en verder in de problemen geduwd. Gezinnen zijn getarget op klasse en etniciteit. Zonder de ervaring van witte vrouwen in dit schandaal teniet te willen doen, moeten we erkennen dat zwarte vrouwen maar al te goed weten hoe een racistische overheid op gezinnen trapt. Voor hen herhaalt de geschiedenis zich. Een geschiedenis waar man en vrouw uit elkaar zijn gerukt en kinderen zijn afgepakt. Een geschiedenis waar de overheid de macht heeft te bepalen hoe je leven verloopt. Een geschiedenis waar de mens niets meer is dan een product, een cijfer, een dossier.

Hoe kan de overheid de door hen beschadigde levens repareren? Dat is geen makkelijk te beantwoorden vraag. Ook is deze vraag niet te beantwoorden als we niet bereid zijn te kijken naar de opeenstapeling van ongelijkheden op basis van ras, klasse en gender. Maar wat wel duidelijk is, is dat de Catshuisregeling het barre minimum is. Het verbaast dan ook dat in de correspondentie de Belastingdienst de regeling vertaalt naar zinnen als ‘u krijgt van ons 30.000’. Krijgt? Wat de ouders hebben gekregen zijn depressies, suïcidale gedachtes, vernedering, lichamelijke aandoeningen, een leven in armoede. Het leed van de gezinnen die zijn getroffen is niet recht te maken met alleen een kille financiële schadevergoeding. 30K is een druppel op een gloeiende plaat. 30K is een belediging. 30K is geen erkenning.

Repressief beleid treft als eerste de mensen aan de onderkant van de samenleving. Dit zagen we met de flexibilisering van de arbeidsmarkt. In de jaren 60, toen vrouwen in toenemende mate de arbeidsmarkt betraden, waren zij het die aan de bel trokken en aangaven dat kortdurende, onzekere contracten hen nog altijd niet in staat stelden om financieel onafhankelijk te zijn.

Het is pas van de laatste jaren dat de negatieve effecten van de flexibilisering maatschappelijke aandacht krijgt. Waarom? Omdat we zien dat het de middengroepen raakt, de motor van de economie. Solidair zijn betekent dat we in de eerste plaatst moeten luisteren naar de mensen wiens kansen op zelfontplooiing structureel worden ontnomen. Immers een overheid die de rechtspositie van burgers aan de laars lapt, is een overheid die zich tegen ons allen kan keren. De vraag hierbij is niet of dat gebeurt, maar wanneer en hoe. Althans, dat is het geval als we collectief niet tot het inzicht komen dat de heldinnen van het toeslagenschandaal potentieel een verschuiving in sociaal beleid representeren. Overheidsbeleid gaat om mensen, het raakt mensen. Laat het toeslagenschandaal ons leren dat afrekenen met repressief beleid betekent dat we ook de legitimiteit van emoties moeten erkennen.