Kersttoespraak koning Willem-Alexander, onder meer over slavernij-excuses

Koning Willem-Alexander heeft zondag zijn jaarlijkse kersttoespraak gehouden vanuit paleis Huis ten Bosch. De koning begon zijn toespraak door te zeggen dat hij in deze ‘confronterende tijd’ de ‘onzekerheid, stress en boosheid’ snapt onder de burgers. Maar Nederlanders moeten volgens hem niet blijven zoeken naar ‘zondebokken’ en in ‘cynische kritiek of onverschilligheid’ blijven steken.

Vervolgens riep Willem-Alexander op om te ontsnappen aan de vooroordelen over elkaar. ‘’Gun elkaar ten minste het voordeel van de twijfel’’, zei de koning. Hij vervolgde zijn toespraak door te verwijzen naar de oorlog in Oekraïne. ‘’Soms kan het helpen om de blik naar buiten te richten en ons op te trekken aan het voorbeeld van anderen. Zoals het Oekraïense volk dat nu al tien maanden standhoudt tegen het brute geweld van Rusland, met ongelofelijke moed en eensgezindheid. De belofte van het Kerstfeest – de hoop op vrede – leeft in alle Oekraïense harten én in die van ons.''

Een belangrijke gebeurtenis waar koning Willem-Alexander zich voor het eerst over uitliet, was de slavernij-excuses die recent is aangeboden. ‘’Voor wat er toen aan onmenselijks is aangericht in de levens van mannen, vrouwen en kinderen, draagt nu niemand de schuld. Maar door ons gezamenlijke verleden eerlijk onder ogen te zien en de misdaad tegen de menselijkheid die de slavernij was te erkennen, leggen we wél een fundament onder een gezamenlijke toekomst’’, aldus de koning. ‘’Een toekomst waarin we ons teweer stellen tegen alle hedendaagse vormen van discriminatie, uitbuiting en onrecht.’’ Als laatst zei hij dat de aangeboden excuses ‘het begin van een lange weg’ is, waarbij hij opriep om elkaar te ‘blijven vasthouden’, ook in ‘heftige tijden met sterke emoties’. 

Lees hier de volledige kersttoespraak: 

''Bij velen van u valt er een schaduw van zorgen over dit Kerstfeest. ‘Het is een heftige tijd’, zeggen mensen tegen me. Is er genoeg geld om de rekeningen te betalen nu alles zo duur geworden is? Waar vind ik eindelijk een geschikte woning of een studentenkamer? En hoe moet het met de toekomst van mijn bedrijf?

Het is ook een confronterende tijd. Want dwingt de klimaatverandering ons niet tot drastische keuzes? En lopen we in ons land met zijn beperkte ruimte en botsende belangen niet tegen grenzen op? We voelen op onze klompen aan dat we moeilijke beslissingen niet meer vooruit kunnen schuiven. Lapmiddelen en noodverbanden helpen niet meer. Het moet ánders.

Dat confronteert ons met de vraag waar we naartoe willen. Wat voor samenleving willen we eigenlijk? En hoe houden we vast aan onze waarden - vrijheid, gelijkwaardigheid, sociale rechtvaardigheid - op weg naar een nieuw evenwicht?

Heel ingewikkeld! Ik snap de onzekerheid die op veel plekken voelbaar is. De stress en ook de boosheid.

Het kan dan even opluchten om stoom af te blazen. Maar we moeten niet blijven steken in het zoeken naar zondebokken en in cynische kritiek of onverschilligheid.

Democratie betekent niet dat degenen die het hardst roepen hun zin krijgen. Democratie is met respect voor ieders grondrechten samenwerken aan oplossingen waarin de meerderheid zich kan herkennen. Daarbij gaat het om een zorgvuldige afweging van alle belangen.

Dat laatste is essentieel, bijvoorbeeld in de relatie tussen platteland en stad. Het is hoog tijd om de verbinding te versterken. Want wat zou de Randstad zijn zonder de Regio? En de Regio zonder de Randstad? We hebben elkaar broodnodig.

Laten we proberen – waar we ook wonen – om te ontsnappen aan vooroordelen. Laten we ervoor zorgen dat we elkaar niet verliezen! Gun elkaar ten minste het voordeel van de twijfel. Mijn oproep aan ieder van u en ieder van jullie is: haak aan, luister mee, denk mee, doe mee!

Soms kan het helpen om de blik naar buiten te richten en ons op te trekken aan het voorbeeld van anderen. Zoals het Oekraïense volk dat nu al tien maanden standhoudt tegen het brute geweld van Rusland, met ongelofelijke moed en eensgezindheid. De belofte van het Kerstfeest – de hoop op vrede – leeft in alle Oekraïense harten én in die van ons.

Ook de wijsheid van ouderen kan inspiratie bieden. Ik moet denken aan ‘Dankbaarheid’, een klein boekje van neuroloog Oliver Sacks, geschreven aan het eind van zijn leven. Het maakte hem gelukkig om overal jonge, getalenteerde mensen om zich heen te zien. ‘De toekomst is in goede handen’, schrijft hij.

‘De toekomst is in goede handen.’ Ik zeg het hem graag na. Ik ontmoet ze overal. Jonge mensen met idealen en verbeeldingskracht. Zij voelen zich medeverantwoordelijk en zijn bereid de toekomst op hun schouders te nemen.

Er zit zóveel veerkracht in de jonge generatie! Maar jonge mensen kunnen het niet alleen. Terecht zeggen ze: “schuif het niet allemaal op ons af. Luister naar ons, geef ons de ruimte, vertrouw ons, help ons, maar neem zelf verantwoordelijkheid en maak die ook waar!”

We beseffen het niet altijd, maar we zijn tot veel meer in staat dan we zelf denken. Ik ben ervan overtuigd dat we ook heel ingewikkelde problemen tot een goed einde kunnen brengen en pijnlijke wonden kunnen helen, zodat we samen vérder kunnen. Ook als er heftige emoties in het spel zijn.

Een belangrijk voorbeeld daarvan is de erkenning van het leed dat mensen is aangedaan in de koloniale tijd.

Het afgelopen jaar hebben mijn vrouw en ik met mensen van alle leeftijden over dit onderwerp gesproken, onder wie nazaten van mensen die een aantal generaties terug leefden in slavernij. In het komende herdenkingsjaar zal dit onze aandacht houden. Wij blijven betrokken.

Voor wat er toen aan onmenselijks is aangericht in de levens van mannen, vrouwen en kinderen, draagt nu niemand de schuld. Maar door ons gezamenlijke verleden eerlijk onder ogen te zien en de misdaad tegen de menselijkheid die de slavernij was te erkennen, leggen we wél een fundament onder een gezamenlijke toekomst.

Een toekomst waarin we ons teweer stellen tegen alle hedendaagse vormen van discriminatie, uitbuiting en onrecht.

De door de regering aangeboden excuses zijn het begin van een lange weg. Laten we elkaar blijven vasthouden, ook in heftige tijden met sterke emoties.

Marieke Lucas Rijneveld schreef een eigen gedicht toen hij na ontstane ophef afzag van de vertaling van The Hill We Climb. Het heet Alles bewoonbaar. Een combinatie van inlevingsvermogen, hoop en geloof in onze toekomst samen.

Dit zijn de laatste regels:

Jij wil juist verbroedering, je wil één vuist, en wellicht is je hand
nu nog niet krachtig genoeg, of moet je eerst die van de ander 
vastpakken om te verzoenen, moet je daadwerkelijk de hoop voelen
dat je iets doet wat de wereld zal verbeteren, al moet je dit niet
vergeten: kom na het knielen weer overeind en recht samen de rug.

Ik wens U allen – waar U zich ook bevindt en hoe Uw persoonlijke omstandigheden ook zijn – een gezegend Kerstfeest.''