Kernwapens bedreigen de vrede; nieuw kabinet moet kernwapenverbod VN ondertekenen

Met het einde van de formatie in zicht, adviseert vredesorganisatie PAX de volgende Nederlandse regering om zich aan te sluiten bij het VN Verdrag inzake het verbod op kernwapens. Belangrijke stappen op weg hiernaartoe worden al gezet door NAVO-bondgenoten Noorwegen en Duitsland.

Het VN-kernwapenverbod verbiedt gebruik, bezit, ontwikkeling, productie, stationering en overdracht van kernwapens. Dit verbod is duidelijk onverenigbaar met de Amerikaanse kernbommen die nog altijd, volgens de NAVO’s ‘nuclear sharing’ beleid, in Noord-Brabant op vliegbasis Volkel liggen. Naar verwachting zullen de eerste F-35 straaljagers eind juni 2022 in Volkel worden gestationeerd. Net als haar voorganger de F-16, zal de F-35 met kernwapens worden uitgerust. In feite met nieuwe kernwapens, want de verouderde kernbommen worden vervangen door moderne modellen. Die kunnen met meer precisie ook tegen kleinere doelwitten worden gebruikt. Het risico dat deze geavanceerde bommen zullen worden ingezet wordt hiermee alleen maar groter. Dit heeft rampzalige gevolgen voor mens en milieu.

“Het kabinet zet zich (…) actief in voor een kernwapenvrije wereld”. Zo luidde een van de vastgelegde afspraken uit het regeerakkoord van Rutte III in 2017. In datzelfde jaar al nam de regering onder druk van de publieke opinie als enige NAVO-land deel aan de onderhandelingen. 78% van de Nederlandse bevolking vindt namelijk dat de Nederlandse regering zich bij dit verdrag moet aansluiten. De onderhandelingen leidden tot de totstandkoming van het VN-kernwapenverbod, dat in januari 2021 officieel van kracht werd. Nederland verzuimt echter tot nu toe de ondertekening van het verdrag.

De Nederlandse regering blijft volhouden binnen de pijlers van het Non-proliferatieverdrag (NPV) aan ontwapening te willen werken. Het uit 1968 stammende NPV heeft echter nooit échte ontwapening opgeleverd. Ondanks een algemene afname van de wereldwijde voorraad kernwapens, neemt het aantal operationele kernkoppen juist weer toe. Ook moderniseren, tegen vele miljarden dollars, alle bij het NPV aangesloten kernmachten hun nucleaire arsenalen. Dit zijn zorgelijke ontwikkelingen. Toetreding tot het VN-kernwapenverbod zou eindelijk concrete invulling geven aan het NPV. Artikel 6 uit dit verdrag verplicht lidstaten onderhandelingen te voeren tot nucleaire ontwapening.

Een zorg van de regering is de mate waarin het VN-kernwapenverbod verenigbaar is met NAVO-verplichtingen. Echter binnen de NAVO groeit juist het draagvlak voor het verdrag. Zo kondigde in oktober de nieuwe regering van Noorwegen aan, als eerste NAVO-land de vergadering over het VN-kernwapenverbod als waarnemer bij te wonen. Deze vindt eind maart 2022 voor het eerst in Wenen plaats. Ook de nieuwe Duitse regering geeft in haar coalitieakkoord aan als waarnemer te zullen deelnemen.

In Nederland zitten dezelfde partijen die in 2017 al zeiden te streven naar een kernwapenvrije wereld, nu weer samen aan de onderhandelingstafel. Huidige coalitieonderhandelingen bieden de ideale gelegenheid voor afspraken op nucleaire ontwapening en toetreding tot het VN-kernwapenverbod. Twee van de formerende partijen, D66 en de ChristenUnie, gaven in hun partijprogramma’s aan voorstander te zijn van ondertekening. Zij steunden een door de SP ingediende motie die opriep tot Nederlandse deelname als waarnemer aan de vergadering in Wenen. Tegen deze achtergrond, gepaard met een krachtige roep uit de samenleving vóór toetreding tot het verdrag, is het hoog tijd dat een nieuwe regering hiernaar handelt.