Kennis is kracht

Ontwikkelingsorganisaties hebben de afgelopen decennia veel energie gestoken in het bestrijden van armoede. Geld inzamelen voor lokale projecten of voor materieel. Goedbedoeld, maar veel geld bereikt helaas niet zijn doel. Daarnaast gaat veel geld naar de eigen organisatie en de salarissen van hulpverleners. Na zestig jaar ontwikkelingswerk leidt nog steeds een op de vier mensen wereldwijd een marginaal bestaan. Er is echter ook een andere benadering voor de bestrijding van armoede, een die al jaren goed werkt.

Begrijp me goed, geld geven aan arme landen is en blijft prima, vooral in noodsituaties. Voor de langdurige en structurele opbouw van een land beklijft het echter zelden. Wat werkt dan wel?

Hetzelfde als hier in Nederland, waar de basis van onze welvaart educatie en kennis is. Kennis is wel vaker ingezet als ontwikkelingsbijdrage, maar meestal voor advies, het leiden van projecten en het bedienen en onderhouden van machines. Deze kennis ‘verdampt’ op de lange termijn. Eén-op-één kennis aanbieden aan vakgenoten, met een menselijke dimensie en rekening houdend met de lokale behoeften. Dat is kennis die wel achterblijft en zich als een olievlek verspreidt als de kennisaanbieder naar huis gaat. Door een langere tijd te werken in een ontwikkelingsland is structurele ontwikkeling mogelijk – dit in nauwe samenwerking met en gelijkwaardig aan lokale collega’s, door daar te wonen en werken in dezelfde omstandigheden. Niet onbelangrijk, kennisoverdracht is ongevoelig voor corruptie.

De organisatie waar ik voor werk, biedt structurele hulp in ontwikkelingslanden door ervaren vakmensen uit te zenden die hun kennis en ervaring uitwisselen met collega’s ter plekke, voor hetzelfde inkomen als de lokale collega’ s. De vakdeskundigen zijn specialisten op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, management, techniek en ICT en verdienen een lokaal salaris. Daarnaast dragen ze bij aan de bewustwording van mensen. Simpele dingen als het geven van je mening, opkomen voor je rechten als vrouw, kind, patiënt of gehandicapte, is in veel landen allesbehalve gewoon. Daarmee krijgen de meest kwetsbare en achtergestelde groepen mensen een stem, zodat ze leren dat ook zij meetellen. Deze werkwijze is duurzaam en draagt bovendien bij aan de verbetering van het bestuur van landen. En wordt de deskundigheid en capaciteit van lokale organisaties versterkt, met structurele armoedebestrijding en een beter welzijn als uiteindelijk doel.

Een van onze vakdeskundigen, Greet Goverde-Lips, gaf in 1999 en 2000 Engelse les op een middelbare school in het noorden van Namibië. Het ging om een ‘brugcursus’ – een tweede kans voor leerlingen die waren gezakt voor hun eindexamen omdat ze geen Engels spraken. Dankzij deze lessen slaagden de meesten nu wel en konden ze doorleren. Een van die leerlingen studeert tegenwoordig in Duitsland voor zijn mastergraad. Hij betaalt zijn studie met het geld dat hij in Namibië als ambtenaar heeft verdiend en verdiept zich in methoden voor afvalverwerking. Hij heeft dit allemaal bereikt dankzij die Engelse lessen van dertien jaar geleden. Niet alleen profiteert deze leerling zelf van de lessen die hij van haar heeft gekregen, ook zijn directe omgeving doet dit. Hij geeft aan zich na zijn studie in te zetten voor meer welvaart in zijn land en zijn kennis met anderen te gaan delen.

Deze aanpak is even eenvoudig als doeltreffend: meer kennis delen en zorgen voor een groter gevoel van eigenwaarde. Kennis is kracht. In mijn ogen is dit de enige langetermijnstrategie waarmee daadwerkelijk armoede bestreden kan worden.