Kamerleden in tranen bij film toeslagenaffaire

Als de lichten in de bioscoopzaal weer aangaan, biggelen de tranen bij Farid Azarkan (DENK) nog over de wangen. Renske Leijten (SP) die de hoofdrolspelers van de film na afloop interviewt, moet even naar adem happen. “Ik hield het niet droog”, zegt ze. De film ‘Alleen tegen de staat’, waarin vijf moeders vertellen hoe het toeslagenschandaal hun leven overhoop heeft gehaald, laat niemand onberoerd. Maandag was de voorvertoning van de film in Amsterdam, in aanwezigheid van de hoofdrolspelers, enkele politici en andere betrokkenen.

Pieter Omtzigt, die deze week terugkeert in de Kamer, toont zich direct strijdbaar. “Dingen die het kabinet heeft beloofd, gebeuren nog steeds niet”, stelt hij vast. Omtzigt twijfelt of VVD en D66, die deze zomer onderhandelden over een aanzet tot een regeerakkoord, écht hebben begrepen wat er is misgegaan. Alleen al om die indruk weg te nemen, zouden de formatieteams er verstandig aan doen om Alleen tegen de staat te gaan bekijken.

In de film vertellen Janet, Nazmiye, Badriah, Derya en Naoual hoe ze jarenlang heen en weer werden geslingerd tussen woede en wanhoop. Badriah voelde zich door alles en iedereen vernederd, vertelt ze. Telkens leverde ze de Belastingdienst de gevraagde stukken aan, en telkens kreeg ze te horen dat ze dat niet had gedaan. Ze begon aan zichzelf te twijfelen.

Bij vrienden en familie konden de moeders moeilijk terecht met hun verhaal. Maar al te vaak trokken mensen de conclusie dat de vrouwen zelf een fout hadden gemaakt: een belastingschuld van tienduizenden euro’s krijg je toch niet zomaar? Pas toen de moeders kennismaakten met lotgenoten, voelden ze erkenning. “Ik heb de hele nacht gehuild. Voor het eerst begreep iedereen mij.”

Zonder uitzondering hebben de vrouwen het idee dat ze hun kinderen tekort hebben gedaan. De opvoeding had te lijden onder de stress en geldzorgen. Naoual, die in de film niet herkenbaar in beeld komt, durft haar jongste kind nog altijd niet naar de kinderopvang te brengen. Ze wil nooit meer een formulier invullen, bang als ze is dat ze de Belastingdienst dan opnieuw achter zich aankrijgt. Ook bij de opnames van de film nam ze haar kind mee.

De verhalen van de moeders zijn hartverscheurend. Janets kind werd uit huis gehaald. Janet at vervolgens nauwelijks nog. Het uitgespaarde geld zette ze opzij zodat ze met het openbaar vervoer kon om haar zoon te bezoeken. Nu de Belastingdienst over de brug is gekomen, merkt ze dat hij het ook weer beter doet op school.

Het jarenlange geldgebrek heeft er bij iedereen ingehakt. “Ik heb nooit de moeder kunnen zijn die ik wil”, vertelt Naoual. “We zijn afgeschilderd als slechte ouders”, zegt toeslagengedupeerde Kristie Rongen, die ook in de zaal zit.

“Wat betekent de politiek nog als je ziet hoe deze vrouwen aan hun lot zijn overgelaten?”, vraagt Azarkan na afloop. “Hun menswaardigheid is afgepakt, ze hebben trauma’s opgelopen.”

De woede over het ongekende onrecht is nog altijd groot bij de vrouwen. Ook voor filmmaker Stijn Bouma is boosheid de belangrijkste drijfveer. Als mensen zouden zien hoe de Belastingdienst mensen heeft geruïneerd, zou “iedereen met hooivorken op het Binnenhof” staan, meent hij.

Alleen tegen de staat is maandag 20 september, de dag voor Prinsjesdag, om 20.25 uur te zien bij BNNVARA op NPO 2.