Kabinet heeft lak aan grondrechten

Sinds de toeslagenaffaire en de herverkiezing van de premier die daar verantwoordelijk voor is, is de geloofwaardigheid van de rechtstaat ver te zoeken. Toen vorige week Jesse Klaver in de uitzending van Op1 bevestigde dat oud-minister van VWS Hugo de Jonge grondrechten inzette als chantagemiddel werd (opnieuw) zichtbaar hoe weinig waarde de regering hecht aan de beginselen van onze democratie.

In de uitzending van 1 februari kwam aan het licht dat Hugo Jonge achter de schermen had geprobeerd de linke oppositie te paaien om 2G door de Kamer te krijgen. Dit deed hij ondanks dat deze aanpassing van grondrechten vraagt om een zorgvuldige afweging, waarbij gekeken moet worden naar noodzakelijkheid, proportionaliteit en het subsidiariteitsbeginsel. Grondrechten, bedoeld om minderheden te beschermen, werden op schaamteloze wijze ondermijnd.

Deze twijfelachtige omgang met onze grondrechten staat niet op zichzelf. Dit kabinet hield in december en januari belangrijke adviezen voor de Tweede Kamer achter over de corona-aanpak en kreeg daarvoor een berisping van de commissie van VWS. De afgelopen persconferentie misleidde de nieuwe minister van VWS Ernst Kuipers de kijker. Hij gaf een eigen interpretatie aan het rapport van de TU Delft door de werking van de 2G-maatregel te overdrijven. Geloofwaardigheid is essentieel voor een democratie betoogt docent politicologie Maurits Meijers van de Radboud Universiteit. De laatste maanden erodeert de geloofwaardigheid van dit kabinet zienderogen. Op dit moment heeft twee derde van de Nederlandse bevolking geen of weinig vertrouwen in de regering, zo blijkt uit een onderzoek van I en O

Een andere noodzakelijkheid voor een goed functionerende democratie is cohesie. Sociale cohesie zorgt voor de bereidheid van burgers om een bijdrage te leveren aan het grotere geheel. Ook deze hoeksteen van onze rechtstaat wordt stelselmatig ondermijnd door de regering door actief in te zetten op polarisatie. Op dit moment kunnen twee miljoen volwassen burgers niet meer een restaurant of theater in zonder zich te laten testen. Deze vergaande maatregel is in het licht van recent onderzoek niet meer proportioneel, maar toch actief.

Polarisatie is het beleidsmiddel bij uitstek geworden van Westerse zogenaamd liberale leiders om maatregelen, die schuren met de grondwet, door te drukken. Macron gaf in alle openheid toe dat hij ongevaccineerden het leven zuur wil maken. Daarin handelt hij niet anders dan Hugo de Jonge deed. De niet-gevaccineerden zijn verantwoordelijk voor deze crisis, aldus de oud-minister van VWS. Nooit hadden de misstappen van de minister er zelf iets mee te maken.

Daar waar van oudsher populistisch rechts van polarisatie werd beschuldigd, is het nu ook het progressieve midden dat de samenleving in de steek laat. Jesse Klaver deed in de eerste week van het nieuwe jaar een duit in het zakje. Zijn oproep om mensen van Forum voor Democratie het zwijgen op te leggen in de Tweede Kamer getuigt van tenenkrommend moralisme. Geweld moet uiteraard ten alle tijden bestraft worden, evenals de oproep daartoe, maar met zijn betoog om Forum het zwijgen op te leggen plaats hij deze groep buiten de – morele – orde. Dat betekent niet dat links het gedachtegoed van Forum moet goedkeuren. Wel dat ze het gesprek aangaat en andersdenkenden niet bij voorbaat wegzet.

GroenLinks bleef de eerste anderhalve coronajaren vooral stil en liet kritiek op het coronabeleid over aan rechts. Ondanks dat de rechtstaat op haar voetstuk rammelde. Ondanks dat linkse waarden zoals gelijkheid en ruimte voor tegengeluid in het geding waren. Het laat zien dat het niet de democratie is waar Klaver zich druk om maakt, maar het in stand houden van het perfecte wereldje van de Randstedelijke bakfietsmoeders of -vaders.

Angst doet rare dingen met mensen. Zeker in een tijd waarin alles maakbaar moet zijn. Dat geldt voor de aanhangers van Trump die ruim een jaar geleden het Capitool bestormden, maar dat geldt net zo goed voor mensen aan de andere kant van de oceaan. De horeca- en cultuursector laten zien waar deze angst toe leidt. Inmiddels zijn kroegbazen en theatermakers zo wanhopig dat ze zich als uitvoerders laten gebruiken van de controlemaatschappij. Met hun QR-checks zijn ze tot knechtjes geworden van deze regering. Het nachtleven, dat ooit een baken was van vrijheid en creativiteit, is voorwaardelijk geworden. Het is de meerderheid die zich zo juridisch boven de minderheid stelt.

En zo wordt de democratie steeds verder uitgehold. Het idee dat het nu vijf voor twaalf is, zijn we reeds gepasseerd. Wanneer een leider van het grootste Europese land openlijk een groep burgers mag kleineren (en vele anderen het hem nadoen) binnen de grenzen van de rechtstaat, dan faalt de rechtstaat in haar belangrijkste taak ; namelijk de burger beschermen tegen de macht van de overheid.

In mijn vorige bijdrage beschreef ik hoe de komende jaren verkiezingen in Frankrijk en Oostenrijk Europa kunnen destabiliseren. Ook in Nederland is er veel onrust. Bij de laatste verkiezing besloot Thierry Baudet na een flinke ruzie in zijn partij dat het thema van de verkiezingen vrijheid moest zijn. Zelfs rechtse sympathisanten vonden dat toen een beetje hoog over. Twee jaar later lijkt het erop dat het huidige kabinet er alles aan doet om Forum gelijk te geven. Als we al zover zijn is het einde van de rechtstaat niet meer ver weg. Daarvoor hebben we geen complottheorieën en tribunalen nodig, alleen maar dit zelfingenomen kabinet dat op dezelfde manier door blijft gaan.

Het kabinet moet het roer heel snel omgooien. Het is essentieel dat het kabinet grondrechten serieus gaat nemen. Op basis van het onderzoek van de TU Delft betekent dit dat 2G en 3G zo snel mogelijk van tafel moeten omdat ze niet meer voldoen aan het proportionaliteitsbeginsel. Meerdere landen gingen ons voor. Wanneer een ongevaccineerde ergens niet naar binnen kan in het kader van de volksgezondheid draagt hij bij aan het maatschappelijk belang. Op deze manier is de ongevaccineerde onderdeel van de oplossing. Voegt de pas niks toe dan vervalt zijn bijdrage en wordt hij door de pas buitengesloten. Van het laatste is nu sprake.

Alleen zonder 2G en 3G delen gevaccineerden en niet-gevaccineerden een zelfde wereld en kunnen ze zich gezamenlijk inzetten voor maatregelen die werken zoals ventilatie en het op vrijwillige basis vaccineren van kwetsbaren. Bovendien komen ze elkaar dan weer tegen in theaters en kroegen. En waarschijnlijk is dat hetgeen dat onze democratie nu het hardste nodig heeft.