Justitie vernietigt eindelijk het onterechte strafblad van Zembla-journalist Ton van der Ham

Zembla-journalist Ton van der Ham is door justitie onterecht ernstig belemmerd in het uitvoeren van zijn onderzoekswerk naar misstanden in de medische sector.  In 2018 werd Van der Ham, terwijl hij met een cameraploeg aan het werk was voor Zembla in het UMC Utrecht door beveiligers aangehouden en overgedragen aan de politie. Dit leverde hem een strafblad op. Na een kritisch rapport van de Nationale Ombudsman heeft het Openbaar Ministerie de zaak opnieuw onderzocht. Het OM concludeert nu dat de aanhouding was gebaseerd op een ‘dwaling’, de onderzoeksjournalist is ten onrechte als verdachte aangemerkt. Het Openbaar Ministerie heeft de aantekening uit het strafblad van Zembla-journalist Ton van der Ham verwijderd.

Van der Ham deed in die tijd namens Zembla onderzoek naar misstanden in het UMC Utrecht. In april 2018 wilde hij opnamen maken bij een openbare lezing in het ziekenhuis over patiëntveiligheid. Hij was persoonlijk uitgenodigd door de vrouw die de lezing zou geven, de terminaal zieke patiënt Adrienne Cullen. Het UMCU had grote fouten gemaakt bij haar behandeling. Het ziekenhuis weigerde Van der Ham toegang tot de zaal, maar sprak met hem af dat hij haar na afloop van de lezing in de hal van het ziekenhuis mocht interviewen.

Nadat de verslaggever en zijn cameraman zich hadden opgesteld voor het interview, werd hij aangehouden door de beveiliging van het UMCU. Op grond van 'lokaalvredebreuk', aldus de beveiligers, die Van der Ham overdroegen aan de politie. Uiteindelijk zat de onderzoeksjournalist zo’n zes uur in een politiecel.

Het OM noemde de arrestatie destijds ongelukkig en seponeerde de zaak, maar vond Van der Ham officieel nog wel schuldig aan huisvredebreuk. Dat leverde de journalist een strafblad op, zonder dat een rechter zich over de zaak heeft kunnen uitspreken. Voor BNNVARA reden om de Nationale Ombudsman in te schakelen, die in november vorig jaar met een rapport kwam. De ombudsman noemde het besluit van het OM 'onbegrijpelijk' en achtte het in het belang van de journalistiek dat dit standpunt zou worden heroverwogen.

OM: Aanhouding gebaseerd op dwaling

Hoofdofficier Rutger Jeuken van arrondissementsparket Midden-Nederland heeft de zaak opnieuw onderzocht en komt tot de conclusie dat 'achteraf bezien' niet Van der Ham maar het UMC Utrecht verkeerd zat en een eerdere afspraak schond. De aanhouding was volgens het OM gebaseerd op een ‘dwaling’ en ‘onrechtmatig’. Van der Ham krijgt de sepotcode waar hij en zijn werkgever BNNVARA al bijna 5 jaar om vragen: sepotcode 01; ten onrechte als verdachte aangemerkt. Daarmee verdwijnt dus ook Van der Hams strafblad.

Dat de aanhouding gedaan is door beveiligers van het ziekenhuis en niet door de politie, weegt voor het OM zwaar: “Elke burger mag op heterdaad een verdachte van een strafbaar feit aanhouden. Maar het waren ook juist deze beveiligers die dwaalden omtrent de handelwijze van u en uw crew.” Er werd niet gefilmd op plekken waar niet gefilmd mocht worden, terwijl de beveiligers dat wel als argument gebruikten om de Zembla-journalist te verwijderen.

Het UMCU zegt in een reactie tegenover Zembla: "Goed om te zien dat het OM de lijn van de Nationale Ombudsman volgt. Belangrijk dat dit nu definitief uit de wereld is. We hechten eraan dat er op een professionele en constructieve manier met journalisten wordt omgegaan."

Ton van der Ham is verheugd over de stap van justitie om de dwaling recht te zetten: “Ik ben blij dat we dit kunnen afsluiten. Het kan niet zo zijn dat een journalist een strafblad krijgt wanneer hij zich netjes aan de afspraken houdt en vervolgens toch op basis van verkeerde aannames wordt aangehouden. Deze ultieme clash met een woordvoerder en zijn beveiligers is voor mij de aanleiding geweest om als journalist fellow van het Reuters Institute te onderzoeken of de relatie tussen pers en pr constructiever kan. Mijn conclusie: dat is niet alleen wenselijk, dat is ook haalbaar.”

Van der Ham startte op basis van zijn ervaringen een nieuw onderzoek, dit keer over de verhoudingen tussen journalisten en het almaar uitdijende leger van persvoorlichters. Zijn bevindingen verwerkte hij in het boek Voorbij het wantrouwen, dat woensdag verschijnt.