Justitie gaat achter anonieme klager VU-promovenda aan

De anonieme klager die een inmiddels ex-medewerker van de Vrije Universiteit (VU) beschuldigde van wetenschappelijk wangedrag, wordt nu zelf door justitie vervolgd. Dat meldt de Volkskrant woensdag. De carrière van de medewerker, Karima Kourtit, zou door de klager zijn beschadigd met smaad en laster, aldus het Openbaar Ministerie (OM). De beschuldigingen aan het adres van Kourtit werden door onder meer weblog GeenStijl breed uitgemeten en gepresenteerd als voldongen feit.

Wat ging er aan vooraf In mei 2013 diende ene “NN” anoniem een klacht in over het proefschrift van Karima Kourtit. Zij zou zich in haar proefschrift schuldig hebben gemaakt aan plagiaat. Daarbij zou het gaan om ‘zelfplagiaat’ waarbij Kourtit eerder eigen werk aanhaalde, alsook uit eerder werk van co-auteur (en beoogd promotor) Peter Nijkamp citeerde. Uit onderzoek van de commissie-Drenth bleek vervolgens dat in het proefschrift inderdaad sprake was van zelfplagiaat, waarna Kourtit in de gelegenheid werd gesteld het werk te herschrijven. Hierna promoveerde zij alsnog.

Daarmee was de kous echter niet af. In november 2013 kwam bij de VU opnieuw een klacht binnen van “NN”. Ditmaal over zestien andere publicaties van Kourtit waarin zij volgens de anonieme klager zou hebben geplagieerd. Uit nieuw onderzoek van de commissie bleek echter dat er geen sprake was van plagiaat. In drie publicaties was er hooguit sprake van (verwijtbare) onzorgvuldigheid. De commissie oordeelde echter dat op geen enkele manier de wetenschappelijke integriteit was geschonden.

Het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI) tikte na het onderzoek de VU op de vingers, omdat de universiteit geen flauw idee had wie “NN” was. Anonieme klachten mogen alleen bij hoge uitzondering in behandeling genomen worden, zo oordeelde het LOWI. Daarbij rees bij LOWI direct twijfel over de integriteit van “NN”, omdat de anonieme klager in zestien publicaties plagiaat had aangetroffen – publicaties van meerdere auteurs – maar zijn pijlen uitsluitend op Kourtit richtte.

Voor “NN” was het einde echter nog niet in zicht. In juni 2014 meldde de anonieme klager zich opnieuw bij de ombudsman van de universiteit. Drie VU-medewerkers zouden zich schuldig hebben gemaakt aan datafraude. Het zou daarbij gaan om acht artikelen van Kourtit en Peter Nijkamp en nog eens zeven artikelen van Tüzin Baycan, Nijkamp en andere co-auteurs.

Op Kourtit is inmiddels een ware heksenjacht ontstaan. De anonieme klager richt zich niet alleen op de ombudsman van de VU, ook al Kourtits collega’s krijgen mails over hoe slecht zij zou zijn als wetenschapper. ‘Op een ochtend kwam ik op mijn werkkamer en stonden mijn laden half open. Alles lag op een andere plek, iemand had iets gezocht, ik weet niet wat. Dat voelde ontzettend onveilig,’ zegt Kourtit in een interview met de Volkskrant.

Lastercampagne Onder andere diezelfde Volkskrant en NRC berichten in die tijd over het vermeende plagiaat van de wetenschapper en op weblog GeenStijl schrijft columnist Annabel Nanninga het een na het andere stuk waarin ze de anonieme beschuldigingen als vaststaande feiten presenteert. Het lijkt persoonlijk: Kourtit moet stuk. Het leidt ertoe dat de uiteindelijke promotie van Kourtit niet de heuglijke dag wordt die het zou moeten zijn.

Dat gebeurde niet, maar:

Kourtit mag dan van alle beschuldigingen zijn vrijgesproken en zijn gepromoveerd, voor Nanninga en GeenStijl blijft onomwonden vaststaan dat ze schuldig is. “VU-faalpromotie” noemt Nanninga het, “de decaan liegt”. Vooral ook het onderwerp van Kourtits proefschrift lijkt voor een rode waas voor de ogen te zorgen: ‘De conclusie dat immigratie heus echt heel waardevol is MOET en ZAL kennelijk beloond worden met een dr.-titel, daar aan de multicultuurminnende VU.’

Karima Kourtit houdt het voor gezien in Nederland en vertrekt naar Stockholm. Dat besluit neemt ze niet helemaal vrijwillig. De VU trok de formele toezegging dat Kourtit als postdoc aan kon blijven zonder verdere toelichting in. Ook gemeenten en ministeries, voor wie zij soms klussen deed, wilden vanwege de ophef niet meer met haar in zee. Na anderhalf jaar zonder werk gezeten te hebben, klopte de technische universiteit van Stockholm aan. Daarmee verdwenen de lasteraars echter niet, in Zweden ging het anonieme geklaag gewoon door:

Eerherstel Eerder deze maand oordeelde de rechter al dat de VU als werkgever tekort is geschoten tegenover Kourtit en veroordeelde de universiteit tot het betalen van een schadevergoeding van 7.500 euro. Zoals eerder ook het LOWI – en ook het College voor de Rechten van de Mens – al concludeerde, vond dat de rechter dat de VU de anonieme melding nooit in behandeling had mogen nemen, zonder daarbij naar mogelijke motieven van de klager te kijken. Ook had de VU de naam van Kourtit niet naar buiten mogen brengen.

Kourtit zelf heeft haar vermoedens met het OM gedeeld over de mogelijke identiteit van de klager. Via diverse mails van “NN” en de vermoedens van Kourtit heeft het OM twee ip-adressen weten te achterhalen. Een daarvan leidt waarschijnlijk naar de VU zelf. In het interview met de Volkskrant zegt Kourtit daar vanwege het onderzoek weinig over los te kunnen laten. ‘ Ik kan wel zeggen dat het collega’s zijn van mijn oude economiefaculteit. Mensen van wie ik het nooit had verwacht.’

De zaak-Kourtit laat haarscherp zien welke reputatieschade anonieme klachten kunnen aanrichten, ook al omdat het slachtoffer veelal onmachtig is zich ertegen te verweren. Een woordvoerder van de VU laat aan de Volkskrant weten dat de universiteit haar beleid naar aanleiding van de zaak inmiddels heeft aangepast. Anonieme klachten worden alleen nog behandeld als de identiteit van de klager bij de vertrouwenspersoon bekend is.

De universiteit staat nog altijd achter de beslissing onderzoek te doen naar de anonieme klachten. Volgens het bestuur waren de klachten immers ‘zodanig concreet en gedetailleerd dat ze moeilijk terzijde konden worden gelegd’. Wel ziet de VU in dat ze terughoudender hadden moeten zijn in het naar buiten brengen van Kourtits gegevens. Haar naam werd door de universiteit naar buiten gebracht uit angst voor negatieve media-aandacht voor de VU zelf.

En Kourtit zelf? Zij zegt zich gesterkt te voelen door het oordeel van de rechter en het aangekondigde strafrechtelijke onderzoek naar “NN”.

Bronnen: http://www.volkskrant.nl/binnenland/klager-over-vu-econome-vervolgd-wegens-laster~a4298303/ http://www.volkskrant.nl/4298208 http://www.dub.uu.nl/artikel/nieuws/vu-hoogleraar-nijkamp-vrijgepleit-datafraude.html http://frankvankolfschooten.nl/wordpress/?p=775 http://www.advalvas.vu.nl/nieuws/karima-kourtit-mag-eindelijk-promoveren-update