Juridisch uitspelen Viruswaarheid moet ook linkse mensen zorgen baren

Corona is een ernstig virus waarvan de wereldbevolking voorlopig niet verlost lijkt te zijn. Vooral de vele mutaties die de laatste weken opdoemden en de vraag in welke mate de bestaande vaccins hiertegen bescherming bieden, maakt deze bedreiging des te serieuzer. De maatregelen die door tal van regeringen en ook het Nederlandse kabinet genomen worden om het virus te beteugelen, lijken enig effect te sorteren. Mogelijk geldt dit ook voor de avondklok die enkele weken terug werd ingesteld, al kan niemand hierover vooralsnog werkelijk uitsluitsel geven.

Duidelijk is wel dat de maatregelen ook maatschappelijke weerstand en sociale schade veroorzaken. Vanaf de eerste coronagolf hebben de tegenstanders van de maatregelen zich dan ook verenigd in diverse clubs, waarvan Viruswaarheid de meeste publiciteit verwierf. Dat een deel van de tegenstanders van het coronabeleid bij tijd en wijle uiterst extreme, ongefundeerde opvattingen huldigt, soms waanzinnige samenzweringstheorieën omarmt en praktijken voorstaat die een bestrijding van het coronavirus ondermijnen, doet niets af aan het feit dat met name de avondklok brede weerstand oproept en dat de sociaal-politieke en juridische argumenten ertegen ten dele steek houden. Dit geldt onder meer voor de schamele juridische onderbouwing ervan, die de voorzieningenrechter in Den Haag er toe bracht een streep te zetten door de avondklok.

Wat er zich vervolgens voltrok baarde opzien. Tien uur erna, nog geen halfuur voordat de avondklok zou verlopen, volgde na een spoedappel van het kabinet de uitspraak van het Haagse gerechtshof: de avondklok werd gehandhaafd. De vraag hoe het mogelijk was dat het kabinet binnen zo’n kort tijdsbestek toegang kreeg tot de rechtspraak, werd onder andere door de Volkskrant gesteld. Het gerechtshof ontkende druk vanuit het kabinet en beklemtoonde de scheiding der machten te respecteren.

Of het kabinet invloed heeft uitgeoefend om tot een snel, voor zijn positie positief oordeel te komen, zullen we waarschijnlijk nooit weten. Maar ook als het gerechtshof autonoom besloten zou hebben de zaak, vanwege de ‘hoge urgentie’ en het ‘grote algemene belang’, snel te behandelen, baart ook deze handelwijze zorgen. Het impliceert immers dat de uitvoerende macht feitelijk een bevoorrechte toegang heeft tot de rechtsspraak. Juist omdat een kabinet een evident politieke kleur heeft en daardoor geen neutrale positie vertegenwoordigt, is kritiek hierop gerechtvaardigd.

De uitspraak zelf is evenzeer opmerkelijk. Het gerechtshof stelt dat het de avondklok handhaaft om een ‘jojo-effect’ te voorkomen. De redenering is dan de volgende: het nu loslaten van de avondklok en deze vrijdag weer instellen zou de consistentie van het beleid ondergraven. Door de consistentie van het beleid te willen waarborgen, schaart het gerechtshof zich bijna openlijk aan de kant van het kabinet. Bovendien kan voor het omgekeerde standpunt eenzelfde argumentatie naar voren worden gebracht. Het nu handhaven van de avondklok en deze vrijdag beëindigen levert ook een ‘jojo-effect’. Tenzij natuurlijk het gerechtshof met zijn redenering al voorsorteert op een uitspraak ten faveure van het kabinetsbeleid aanstaande vrijdag.

Ook bij het niet delen van hun inhoudelijke standpunt, is tegen deze achtergrond de frustratie van de voorlieden van Viruswaarheid uiteraard best invoelbaar. Ook de vraag naar de neutraliteit van het gerechtshof wordt hiermee relevant.

Bij dit alles speelt nog iets anders. Hoewel de avondklok vanuit epidemiologisch oogpunt goed te verdedigen is, moeten nadrukkelijke kanttekeningen geplaatst worden bij het politieke en juridische gemak waarbij deze avondklok is ingesteld. Met een vloek en een zucht werden in de Grondwet verankerde vrijheden, zoals die van vereniging en vergadering, voor de avonduren geëlimineerd. Nu dit, ondanks een kleine juridische hobbel, tamelijk eenvoudig blijkt te kunnen, doemt het gevaar op dat een volgende keer eenzelfde type wapen wordt ingeroepen om volhardende demonstranten tegen klimaatopwarming, studenten die hun faculteit bezetten of stakende arbeiders de pas af te snijden.

We hoeven de inhoudelijke argumenten van Viruswaarheid dus niet te delen om toch kritische kantekeningen te plaatsen bij de wijze waarop deze groep de laatste dagen juridisch is uitgespeeld.