Jullie schuld

Normaal gesproken hou ik niet van  guilt by association.  Maar dit geval is anders. Wie in een positie van macht zit, en de nazi’s van Charlottesville niet veroordeelt, is moreel medeverantwoordelijk voor hun misdaden.

Daar is een reden voor:  steun vanuit de macht is de zuurstof waar nazi’s van leven. Politiek geweld heeft veruit het meeste effect als het met de stille instemming van een deel van de elite gebeurt. Of het nou de Zuidelijke VS in 1880 is, of Italië in de jaren ’20, of Duitsland in de jaren ’30: in alle drie deze gevallen knapten extreemrechtse bendes het werk op waar conservatieve machthebbers hun handen niet aan vuil wilden maken, namelijk het uit elkaar slaan van linkse bewegingen.

En dat is wat de situatie in Charlottesville zo eng maakt. Niet de nazi’s zelf:  nazi’s gonna nazi,  daar ontkomen we niet aan. Zolang ze geen steun krijgen van hogerhand, zouden ze een marginaal clubje sneuneuzen blijven. Maar: die steun lijkt er nu te komen. Trump is normaal gesproken nooit te beroerd om zijn mening via Twitter uit te spreken, maar over deze mars was hij opvallend ambivalent. Zijn peilingen zijn gekelderd, en hoewel het makkelijk scoren lijkt om nazi’s te veroordelen, koos Trump er herhaaldelijk voor om dat niet te doen. De nazi’s wisten precies hoe ze dat moesten interpreteren : wie zwijgt, stemt toe.

Het risico is dat op deze manier politiek geweld gelegitimeerd wordt. En dat is zeer gevaarlijk: als geweld of de dreiging daarvan eenmaal een rol gaat spelen in het politiek proces, dan is het zo goed als onmogelijk om die ontwikkeling terug te draaien. Het ultieme rampscenario is dat er een vicieuze cirkel ontstaat waarbij geweld de democratie ondermijnt, waardoor de bevolking meer autoritair raakt ingesteld, waardoor geweld normaler wordt, enzovoort. Nou denk ik dat Amerika een veel te stabiel land is om in die spiraal terecht te komen, maar de schade die aangericht wordt als geweld of de dreiging daarvan normaal wordt, is op zichzelf al erg genoeg.

Natuurlijk zijn we in Nederland dat station allang voorbij. Hier functioneert het mechanisme van intimidatie openlijk. De laatste slachtoffers zijn Willem Bosch en Sarah Sluimer. Zij werden van Twitter af gepest nadat ze het gedurfd hadden iets onvriendelijks over Thierry Baudet te zeggen. Hun privé-adres werd op Twitter gezet en ze ontvingen doodsbedreigingen. Toen ze van Twitter verdwenen, werd dat toegejuicht door Jan Roos en Jan Dijkgraaf. Zij zijn dus een slag erger dan Trump: in plaats van dat ze wegkijken als de democratie ondermijnd wordt, moedigen ze dat aan.

Nederland zit al tijden in Charlottesville. Wij hebben politici en media-figuren die flirten met extreem-rechts , omdat ze daar politiek beter van worden. En voor de duidelijkheid: ik zeg niet dat Baudet de horde online trollen die op zijn hand zijn zelf aanstuurt. Zo dom is hij niet. Maar hij trekt er wel degelijk flink politiek profijt uit dat zijn tegenstanders monddood gemaakt worden. En dat maakt hem medeverantwoordelijk.

Dit artikel verscheen eerder op de website van Jelmer Renema