Juist op Black Friday kans op eerlijke kleding

In aanloop naar de feestdagen in december stunten grote winkelketens met enorme kortingsacties. Dat betekent voor veel consumenten meer shoppen voor minder geld. De aantrekkelijke advertenties in magazines en gesponsorde content op social media verdoezelen de hoge prijs die kwetsbare arbeidskrachten daarvoor betalen. De meeste consumenten staan er te weinig bij stil dat de prijs vaak alleen zo laag kan zijn doordat mensen uitgebuit worden.

Sinds de opkomst van fast fashion in de jaren 90 is onze relatie met kleding flink veranderd. Tussen 2000 en 2014 is de kledingproductie verdubbeld. Wereldwijd kopen consumenten meer dan ooit tevoren, maar dragen de kledingstukken minder vaak. De gemiddelde Nederlander koopt jaarlijks 46 stukken kleding en doet er 40 weg. Modeketens spelen razendsnel in op nieuwe trends (die ze zelf creëren), zodat consumenten blijven kopen. Dat vereist dat items onder extreem hoge snelheid geproduceerd, verzonden en afgeleverd worden. Omstandigheden die maken dat het risico op uitbuiting altijd aanwezig is.

Daar waar het productieproces voorheen volledig of grotendeels uitbesteed werd aan akelige sweatshops in veelal Aziatische landen, zien we tegenwoordig dat een deel van de arbeid terugkeert naar Europa. Dat gebeurt niet omdat deze bedrijven zich plotseling om eerlijke arbeidsomstandigheden bekommeren, maar omdat het lucratief voor de business is. Ook dichtbij huis zijn voorbeelden van zeer ernstige misstanden zoals gedwongen arbeid in fabrieken in het Verenigd Koninkrijk  en schrijnende constructies met onderaannemers door bedrijven in Nederland.

Consumenten weten best dat ze voor de prijs van twee cappuccino’s of een Big Mac geen kleding kunnen kopen die onder eerlijke arbeidsomstandigheden geproduceerd, verzonden en afgeleverd is. Waarom blijven ze dan toch kopen bij grote winkelketens die de veiligheid en werkomstandigheden van arbeidskrachten ondergeschikt vinden aan het maken van hoge winsten?

Het onbevredigende antwoord is dat het maken van eerlijke keuzes voor de meeste mensen om meerdere redenen ingewikkeld is. Grote modeketens investeren jaarlijks veel geld in marketing- en advertisement-technieken die consumenten doen geloven dat ze nooit genoeg nieuwe spullen hebben. Er zijn talloze voorbeelden van populaire modeketens die ervoor kiezen om arbeidskrachten geen leefbaar loon te betalen, maar wel royale budgetten inzetten voor dure reclames en influencercampagnes die ervoor zorgen dat wij blijven kopen.

Maar zelfs als we ons gedeeltelijk losmaken van deze invloeden, dan is de zoektocht naar eerlijke merken niet eenvoudig. Persoonlijk onderzoek is tijdrovend en modeketens vertellen op hun website lang niet altijd het eerlijke verhaal. Ze geven onvoldoende informatie over de werkomstandigheden om een objectief oordeel te kunnen vormen. Gelukkig zijn er initiatieven als Fairwear.org, Fashionchecker.org en Good On You om consumenten daarbij te helpen.

Ook met een beetje tijd, moeite en kennis kan niet iedereen verantwoorde keuzes maken. In vergelijking met fast fashion is eerlijke kleding begrijpelijkerwijs vaak duurder. Dat maakt duurzame merken minder toegankelijk voor mensen met een lager inkomen. Hiervoor is ook een eerlijke verdeling van welvaart van belang. Zolang verantwoorde alternatieven niet voor iedereen toegankelijk zijn, is enige nuancering met betrekking tot Black Friday en Cyber Monday op z’n plaats.

De fast fashion-industrie wordt niet in stand gehouden door arme mensen die noodzakelijke aankopen doen, maar door consumenten die maandelijks honderden euro’s aan goedkope kledingstukken van oneerlijke modeketens uitgeven. We kunnen consumenten stimuleren om de kortingsacties op Black Friday en Cyber Monday als een kans te zien: om eerlijke kleding van duurzame merken tegen een lagere prijs te kopen. Dat is niet alleen beter voor de kledingarbeiders, maar ook voor onze planeet en de portemonnee.

Goede arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie zijn mogelijk. Niet wanneer enkele geprivilegieerde consumenten perfect eerlijk en verantwoord winkelen, maar wanneer honderdduizenden mensen hun best hiervoor doen èn bedrijven eindelijk hun verantwoordelijkheid nemen.