Juist nu moet de politiek stelling nemen tégen de tegenstelling

Talloze moslimorganisaties en moslims in binnen- en buitenland hebben inmiddels afstand genomen van de gebeurtenissen in Frankrijk. Waardoor ze, paradoxaal genoeg, de relatie tussen henzelf en de daders hebben verkleind en bevestigd.

Ik begrijp de reactie: het is een poging om eigenaar te zijn over het zelfbeeld. Toch zijn we maar in beperkte mate ‘eigenaar’ van ons zelfbeeld. Dat maakt het ritueel van afstand nemen pijnlijk evident: het ritueel is illustratief voor de machtsongelijkheid van minderheden. Er ontstaat zo een defensieve en negatieve zelf-identiteit die telkens moet worden verantwoord, beschermd en verdedigd.

Het wrange en fnuikende is dat het ritueel vooralsnog een oneindig karakter heeft: bij een volgend incident zal eenieder weer braaf dezelfde sociale rol op zich nemen en volbrengen. We zijn, met ons allen, verstrikt in onze eigen uitvoering van de films Groundhog Day en Edge of Tomorrow. De speelaanwijzingen van het dwingende script zijn achtereenvolgens het uiten van verontwaardiging, het tonen van medeleven en het afkeuren van geweld.
 
Dezelfde dwingende rituelen zijn elders ook zichtbaar. Hier ben ik inmiddels een column aan het schrijven over de gebeurtenis. De praatprogramma’s zullen erover praten. De striptekenaars tekenen. Mensen zullen zich ingraven in hun posities. Hoogstwaarschijnlijk zullen discriminatoire incidenten in de publieke ruimte toenemen en worden onze grondrechten nog meer beperkt om ‘vrijheid’ te realiseren.

Nee, ik ben helemaal niet bang dat de vrijheid van meningsuiting is beknot. Integendeel. Deze politieke moorden zullen een meer absolute en extreme interpretatie van de vrijheid van meningsuiting, secularisme en moderniteit legitimeren. Het spreekveld zal, weer, een stukje opschuiven naar radicaal, reactionair en repressief.

Ik vraag me af hoe het alternatief eruit kan zien.

Waar blijft een verzoenend en kraakhelder statement van onze politieke leiders over inclusiviteit en verbinding? Niet een statement waarbij ze teruggrijpen naar een geracialiseerd en islamofoob verweer dat ‘onze westerse waarden’ onder druk staan. Niet een statement waarbij ze de tegenstelling van het ‘moderne’ Westen en het ‘barbaarse’ Oosten optrekken. Niet een statement waarbij alle leden van de collectieve identiteit verdacht worden gemaakt.

Nu, juist nu, moeten onze politieke leiders een inclusief en verbindend antwoord geven.

Nu, juist nu, moeten onze politieke leiders zowel islamofobe extremisten als moslim-extremisten bekritiseren.

Nu, juist nu, moeten onze politieke leiders moslims, die ook slachtoffer zijn van de aanval op Charlie Hebdo, een hart onder de riem steken. Stelling nemen tegen de tegenstelling. De escalatie de-escaleren, ‘zij’ bij ‘wij’ voegen en de giftige stoffen in de voedingsbodem voor extremisme decimeren.

Hopelijk is er ruimte voor creativiteit, reflexiviteit en improvisatievermogen van sociale actoren.

Ik wacht op een broodnodige plotwending in deze eindeloze film. Eentje waarin we kunnen, en blijven, lachen.

Sinan Çankaya is cultureel antropoloog en doet onderzoek naar de politieorganisatie, in- en uitsluiting en multiculturalisme. Volg hem op Twitter: @S1nanCankaya