Joram en het verdriet van Tijs van den Brink

Voormalig PVV-Kamerlid Joram van Klaveren is moslim geworden en schreef daarover een boek. Omdat Joram tot voor kort christen was en ook radiocommentator is bij Dit is de Dag , kwam Tijs van den Brink van EO Radio 1 met de primeur. Journalistiek gezien prachtig, maar ook wel een gevoelig dingetje voor zijn achterban. Daarom wijdde Tijs er een blog aan. Daarin legt hij uit waarom hij “dit in mijn ogen verdrietige verhaal” wilde uitzenden.

“Ik ben na lezing van het boek een paar dagen van slag geweest,” schrijft de EO-coryfee. “Hoe kun je voor Mohammed kiezen als je Jezus kent? Jezus die de perfecte mens was, en ook nog eens God, of een aardse machthebber als Mohammed met alle lelijke kanten van dien. Macht maakt vrijwel niemand mooier. Om maar te zwijgen van een flink deel van Mohammeds radicale volgelingen, die je toch iedere lust tot sympathie voor die godsdienst ontnemen.”

Ik snap dat Tijs een storm voorzag vanuit zijn achterban: don’t blame the messenger. Maar ik schrik van zoveel slappe redeneringen en valse suggesties in één alinea. Een bekeerde moslim kiest namelijk niet primair voor Mohammed maar voor de islam. De Jezus van het christendom en de Mohammed van de islam zijn twee niet te vergelijken grootheden. Jezus is in de christelijke traditie de belichaming van God; Mohammed is in de islamitische traditie de boodschapper van God. Mohammed riep zijn volgelingen expliciet op om niet hem, maar God centraal te stellen.

Helaas geeft Joram van Klaveren in zijn boek zelf ook aanleiding tot het vruchteloze vergelijken van Jezus en Mohammed. Niet slim, maar van een journalist als Van den Brink mag je verwachten ook daar kritische vragen bij te stellen.

En dan het zinnetje “om maar te zwijgen van een flink deel van Mohammeds radicale volgelingen, die je toch iedere lust tot sympathie voor die godsdienst ontnemen.” Een flink deel? Er zijn wereldwijd 1,6 miljard moslims en circa 900 duizend daarvan wonen in Nederland. Wat bedoelt Van den Brink met ‘een flink deel’? Confronteert hij een pas bekeerde christen voor de microfoon ook direct met kerkelijke misbruikzaken, intimiderende evangelische voorgangers, homofobe kerken en de christelijke inspiratie van de Noorse massamoordenaar Anders Breivik?

Om de achterban gerust te stellen bood de EO ook nog een online podium aan Cees Rentier, predikant-directeur van de stichting Evangelie & Moslims. Deze stichting heeft contacten met moslims en kent hun wereld, maar staat niet voor een gelijkwaardige dialoog en heeft een christelijke bekeringsagenda. In een Brief aan Joram vertolkt Rentier het verdriet van het orthodox-christelijke volksdeel over het vertrek van ‘hun Joram’ en zijn oversteek naar de islam.

Rentier wijst terecht op het feit dat Van Klaverens boek voor een groot deel bestaat uit klassieke argumenten uit de islamitische apologetiek. En dat dit weinig creatief en verrassend is. En Rentier scoort door de geweldloze Jezus en de bestuurder-politicus Mohammed met elkaar te vergelijken. Dat is – zoals ik hierboven al uitlegde – geen goede methode om de twee wereldgodsdiensten inhoudelijk op hun merites te beoordelen.

De predikant wordt scherp en schrijft iets verderop in zijn brief aan Joram: “Ongetwijfeld zal je eigen vrouw je al kritisch hebben bevraagd wat je nieuwe geloof voor je huwelijksmoraal betekent. Het valt me op dat je in je boek op het punt van polygamie en de structurele ongelijkheid tussen man en vrouw voor de wet niet echt in gaat.” Hier suggereert Rentier dat moslimmannen in ons land en wereldwijd vandaag vrijwel allemaal fundamentalist zijn en aan polygamie doen.

We leven in een vrij land. Een land waarin Joram van Klaveren moslim mag worden. Een land waarin orthodoxe christenen hierover hun verdriet mogen uitspreken. Een land waarin we kritiek mogen hebben op alle kwalijke aspecten van religies waaronder ook de islam. En een land waarin mensen afscheid mogen nemen van welke groep of levensbeschouwing dan ook.

Maar een vrij land betekent ook dat we verantwoordelijkheid nemen. Dat we oprecht met elkaar in gesprek gaan, zonder elkaar publiekelijk de maat te nemen met vileine suggesties. Dat we niet simpelweg een wereldgodsdienst in zijn geheel diskwalificeren. Vrijheid kan niet zonder oog voor elkaars tradities en waarden. En niet zonder het openstaan voor de goede en liefdevolle aspecten die gelukkig altijd te vinden zijn in een godsdienst of levensbeschouwing van een ander. Vrijheid heeft geen kans van slagen zonder respect voor verschillen en oog voor wat mensen in al hun diversiteit met elkaar verbindt.

Ik hoop dat de EO dit ter harte neemt en zijn verantwoordelijkheid neemt. En als christen voeg ik daar vanuit een diepgewortelde overtuiging aan toe: in Jezus’ naam!