Jongeren moeten dromen niet ondergeschikt maken aan arbeidsmarkt

In de internationale bestseller ‘Het onzichtbare geluk van andere mensen’ beschrijft de Indiase schrijver Manu Joseph hoe Zuid-Indiase jongens al vanaf de dag dat ze geboren worden, worden gedrild om te excelleren in technische studies. Daar is vraag naar, daar kan geld mee worden verdiend. Eigen dromen zijn ondergeschikt. In Nederland is dit gelukkig anders. Maar hoe lang nog?

De studiekeuze is weer onderwerp van discussie. Het tv-programma Debat op 2 ging vorige week over de vraag of jongeren het zich nog kunnen permitteren om te kiezen voor wat zij zelf willen, of moeten zij in crisistijd uitsluitend kiezen met het oog op de arbeidsmarkt?

Het ligt er maar aan wat je verstaat onder de essentie van onderwijs. Is onderwijs een functionele, economische rationaliteit, een ‘leerfabriek’ die erop gericht is zo snel mogelijk afgestudeerden af te leveren voor de arbeidsmarkt? Of is het een plek van het vergaren van kennis, waar je intellect wordt aangescherpt en je ook jezelf leert kennen?

Scholing ontwikkelt jongeren in de eerste plaats als mens. Het is een voortdurend proces. Het is maar de vraag of Nederland de richting op moet van Azië, en jongeren moet vragen de toekomstdromen ondergeschikt te maken aan de vraag van de arbeidsmarkt. Er moet toch een tussenweg mogelijk zijn, waarin gericht zijn op de beste baangarantie niet hetzelfde is als individuele ontplooiing loslaten.

Veel (jong)volwassenen van nu laten zien dat dit mogelijk is. Zij zijn anders dan de gedrilde volgers van de arbeidsmarkt, anders dan hippie-achtige dromers die verwachten hun leven lang te mogen ‘soulsearchen’ met overheidssteun. In deze crisis nemen jongeren hun verantwoordelijkheid, maar geven niet hun idealen, dromen en kritische denkvermogen op. Ze zijn realistisch. Ze weten dat de bomen niet tot in de hemel groeien. Trouw haalde een recent SCP-onderzoek aan: ‘Jongeren gaan veel beter om met de crisis dan ouderen, ze zijn eraan gewend.’

Grote kans dat de (uiteindelijk) gevonden baan niet aansluit op hun werkelijke passie. Maar met die baan voorzien zij in hun levensonderhoud en doen levenservaring op. Daarnaast proberen zij op creatieve manieren toch bezig te blijven met hun passie.

Deze nieuwe generatie die zo verantwoordelijk, nuchter en realistisch is – en toch niet helemaal met beide benen op de grond, zoals het jongvolwassenen betaamt – zal de crisis wel doorkomen. Maar ze kunnen een steun in de rug gebruiken. Werkgevers kunnen hier een belangrijke rol bij spelen. Jongeren zijn tieners als ze een studiekeuze maken en maken logischerwijs wel eens een fout. Maar dat kost tegenwoordig veel geld. Het is bijna niet meer mogelijk te switchen zonder hoge extra studieschulden. Dan zit je vast.

Diploma’s zijn veel waard. De arbeidsmarkt vraagt met klem om dat papiertje. Vroeger kon je nog onderaan de ladder beginnen. Stak je boven de rest uit door talent en doorzettingsvermogen, dan kwam je steeds een stap hogerop. Ook als je (nog) niet de juiste papieren had. Alles leerde je in de praktijk, gecombineerd met een opleiding. Waarom zouden we dit principe niet in deze tijd weer kunnen toepassen?

In de hele discussie over jongeren die nu werkloos zijn doordat er in hun vak geen werk is, is dit punt nog te weinig belicht. Werkgevers moeten niet zo rigide vasthouden aan diploma’s en certificaten, maar de waarde inzien van jong talent. In crisistijd zijn de jongeren niet massaal bij de pakken neer gaan zitten. Dat is precies die instelling die de economie nodig heeft om er weer bovenop te komen. Dit stuk verscheen op zaterdag 13 april in Trouw. Volg Shantie op Twitter en via haar website Shantie Schrijft