Jongeren met psychische klachten hebben ook problemen door het systeem

Bijna dagelijks krijgen we berichten over problemen in de jeugdzorg: geldtekort, te weinig personeel, faillissementen, wachtlijsten, enzovoort. De belangrijkste slachtoffers zijn zonder uitzondering de jonge mensen (en hun dierbaren) waar die jeugdzorg voor bedoeld is. Er liggen vast geen kwade bedoelingen aan ten grondslag, maar hoe pijnlijk is het dat juist de meest schrijnende gevallen de belangrijkste slachtoffers lijken?

Er zitten een aantal structurele weeffouten in het (jeugd)zorgstelsel, en ook zeer lovenswaardige initiatieven als ‘Lijm de zorg’ (even tekenen graag ) gaan het niet redden als de bestaande kaders teveel als vertrekpunt worden genomen.

Een jonge vrouw die ik ken, met een langdurig en complex traumatisch verleden, werd tientallen keren opgesloten in een separeer, omdat er personeelstekort was, of omdat men niet wist wat men met haar moest beginnen bij ernstige herbelevingen of dissociatieve crises (‘schemertoestanden’). Nooit kwam ze beter uit de cel dan ze er was ingegaan. Ondertussen hebben we in een internationaal verdrag al wel beloofd dat we stoppen met separeren…

Een andere vrouw, ook met zeer ernstige problematiek, heeft tot haar achttiende verjaardag al meer dan 200 hulpverleners gehad. Nu moet ze verplicht over naar de zorg voor volwassenen, vanwege een getal dat enkel haar leeftijd betreft. Ze kan, nee moet, opnieuw beginnen. Als ze pech heeft komt er nog een station tussen: de ‘jong volwassenen’. En is ze over een aantal jaren weer aan de beurt voor overplaatsing…

De journaliste Charlotte Bouwman (26) zorgt momenteel voor wat rumoer in de media: meer dan twintig suïcidepogingen en al meer dan twee jaar op een wachtlijst voor passende zorg. Terwijl iedere professional stiekem weet dat die passende zorg niet voorradig is.

Het is al misgegaan toen we het fenomeen ‘jeugdzorg’ introduceerden. Er is op grond van leeftijd namelijk geen fundamenteel en onbetwistbaar onderscheid te maken tussen mensen met psychische klachten. En het getal achttien mag dan een juridische betekenis hebben, in psychologische/psychiatrische termen is het slechts een stoorzender. We zouden veel beter kunnen beginnen bij het probleem dat iemand heeft, en van daaruit kijken welke hulp nodig is. Nu zijn er talloze instellingen met een zorgaanbod met standaardproducten waar we hulpbehoevende jonge mensen in proberen te passen, zonder dat we nog nadenken over de werkzaamheid van al die instellingen. En op een bepaalde leeftijd stopt het dan ineens. De professionals doen hun uiterste best, de instellingen zorgen voor werkgelegenheid en dragen bij aan de economie, maar het aantal jongeren dat, als je het ze recht op de persoon af vraagt, vindt dat alle goedbedoelde hulp weinig effect heeft gehad is schrikbarend hoog.

Het is onmogelijk om morgen opnieuw te beginnen, maar doorgaan op dezelfde weg brengt ons enkel dichter bij de conclusie dat het een doodlopende weg betreft. Dus laten we blijven nadenken over alternatieven buiten de gebaande paden, ‘out of the box’. Dat vereist creativiteit en durf, maar die hebben we hard nodig met zoveel jonge mensen waar het water aan de lippen staat…