Jij bent Oekraïne in je tochtige huurhuis, je energieleverancier is Rusland en de Tsjetsjenen zijn de deurwaarders

Ondanks de eerste maatregelen van de regering komen veel mensen toch  moeilijkheden door de golf prijsstijgingen die ons te wachten staat, vooral die van energie.

Je kunt het ook zo zeggen: jij bent Oekraïne in je tochtige woning. De energieleverancier is Rusland, de deurwaarders en de incassobureaus zijn de Tetstjenen en de Syrische huurlingen. De agenten van politie die bij de huisuitzetting een oogje in het zeil houden, zijn leden van de Wagnergroep.

Dat zijn geen overdreven vergelijkingen, als je je huis en haard kwijt raakt en vluchteling wordt in eigen land:  rechteloos, afhankelijk van de openbare welwillendheid om je toe te laten tot de nachtopvang.

Je kunt als individu vaak weinig ondernemen om de komende kostenexplosie zelf in de hand te houden. Alleen Nederlanders met een redelijke spaarpot zijn in staat nu extra te isoleren of het gas te vervangen door een andere warmtebron. Dan moeten ze natuurlijk wel woningbezitter zijn. Snel soelaas biedt dat niet want de aannemers en de gespecialiseerde bedrijven komen om in het werk. Terwijl jij je verbijt op de wachtlijst stromen de torenhoge rekeningen binnen.

Er zijn nu al mensen zat wier baan te weinig oplevert omdat ze teveel kwijt zijn aan brandstof voor de auto waarmee ze naar hun werk gaan. Als je in een dorp woont, is het openbaar vervoer meestal geen alternatief. Eventuele reiskostenvergoedingen dekken de extra kosten voor geen meter. Oplossing: een baan zoeken dichter bij huis of veel meer thuiswerken. Juist nu we het opnieuw zo hard nodig hebben, schaft de regering het thuiswerkadvies af. Dat is een domheid van monumentale proporties.

De Nederlandse regering heeft de komende maanden de loyaliteit van de burgers hard nodig. Te midden van deze economische stormwind moet zij immers enkele honderdduizenden Oekraïense vluchtelingen opvangen. Als Rusland de oorlog wint, zal van terugkeer geen sprake zijn, eerder van gezinshereniging wanneer de mannen uit krijgsgevangenschap vrij komen. Het herstel van onze defensie – onvermijdelijk met een nieuw koude oorlog als uitkomst – vergt meteen  grote investeringen.

De enige manier om de loyaliteit van de Nederlanders te behouden, om te voorkomen dat zij hun heil zullen zoeken bij pro-Poetin partijen, is het komend welvaartsverlies eerlijk te verdelen.

Dat zal hoogst ongebruikelijke maatregelen vergen. De huidige energiebelasting – bedoeld om het verstoken van aardgas financieel te straffen – kan verdwijnen. De straffen zijn inmiddels zo ook al hoog genoeg. In plaats daarvan wordt de energierekening gestaffeld. Hoe bepaalt de politiek. Voor de eerste staffel betaalt men de laagste prijs, de volgende is een stuk duurder enzovoorts. De extra winsten op de hoge staffels worden gebruikt om die in de laagste te subsidiëren. Dat zal voor gewone mensen niet genoeg zijn om het hoofd boven water te houden maar dan kun je toch met overheidstoelagen werken die nu niet meer zo hoog hoeven te zijn. Met de elektriciteit doe je hetzelfde.

Thuiswerken is zoveel mogelijk de norm. Als werkgevers erop staan dat hun personeel naar de zaak komt, dienen zij de reiskosten volledig te compenseren. Uiteraard moet elke werknemer die voor de zaak rijdt, de brandstofkosten volledig kunnen declareren. 

Het openbaar vervoer is de afgelopen decennia steeds grofmaziger geworden. Dat dient de overheid te keren.  In veel arme landen bestaat vervoer met kleine busjes en verzameltaxi´s. Dat zou de overheid om te beginnen kunnen stimuleren door een groot aantal regels te schrappen. Een beetje op de manier van Manila. Die elektrische auto uit Vietnam, zou die duur zijn? Wat kunnen we doen met nog  meer elektrische scooters en fietsen om de mobiliteit van het individu te vergroten? Zou het mogelijk zijn om voor lage prijzen eenheidsmodellen te (laten) produceren, die je ook nog met een laagdrempelige overheidslening kunt kopen en misschien wel gratis krijgt als je de auto de deur uit doet en de komende vijf jaar geen andere neemt. Doe je dat wel, dan vind je de prijs van je fiets of je scooter bij de eerste aanslag wegenbelasting.

Huren van slecht geïsoleerde woningen worden gehalveerd. In een aantal gevallen kan dan de brandstoftoelage van de overheid voor de bewoner vervallen. Als de eigenaar zijn opbrengsten wil verhogen, moet hij maar investeren. Het laten leegstaan van woonruimte gedurende meer dan drie maanden wordt beboet tenzij de gemeente een vergunning heeft verleend bijvoorbeeld op grond van een verbouwingsplan compleet met tijdpad en budget.

Dit zijn maar een paar voorbeelden, die niet worden gepresenteerd als oplossingen maar als mogelijke alternatieven en denkrichtingen.

Met het klassieke aan de knoppen draaien, kom je er namelijk niet. Dan verliezen we de strijd in het binnenland. We moeten de boel radicaal anders inrichten als we daadwerkelijk een vrije maatschappij willen behouden. In het komende begrotingsjaar mag voor de noodoplossingen en de lapmiddelen van nu geen plaats meer zijn.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Naschrift: De overheid moet vanuit internationaal perspectief kiezen welke productiebedrijven zo essentieel zijn dat zij gesubsidieerd moeten worden om door te werken als de prijzen van gas, olie en stroom dat onrendabel maken.

Voorbeeld:

Er dreigt een voedselcrisis nu veel producenten de energievretende productie van kunstmest staken. Voor boeren in de Derde Wereld is dat een ramp. De laatste halve eeuw zijn er overal nieuwe plantvarianten ingevoerd met een veel hogere opbrengst maar die kunnen niet zonder (voldoende) kunstmest. Dit komt bovenop de gevolgen van de gestaakte graanexporten uit Oekraïne en Rusland.

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis.

cc-foto: shuraki