Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Jesse Frederik: ‘Ellende rond toeslagenaffaire begon al bij wetgeving’

  •  
13-11-2020
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
945 keer bekeken
  •  
Vijfde dag verhoren uitvoeringsorganisaties

© DEN HAAG - Guido Enthoven, oprichter van het instituut Maatschappelijke innovatie en Hoogleraar publiek management Sandra van Thiel van de Erasmus Universiteit en Radboud Universiteit tijdens

De Belastingdienst is niet de hoofdschuldige achter de ellende rond de kindertoeslagaffaire. Het begon met hardvochtige, onuitvoerbare wetgeving. De Tweede Kamer had daar te weinig oog voor. Dat zegt journalist Jesse Frederik van De Correspondent in de podcast Betrouwbare Bronnen. Hij komt vandaag met een groot artikel over de kwestie en schrijft een boek. Frederik sprak betrokkenen, ging terug naar de bronnen en las tientallen interne verslagen uit het overheidsapparaat.
De Belastingdienst ging vaak keihard om met ouders waarvan de kindertoeslag-aanvraag niet zorgvuldig was ingevuld. Maar, zegt Jesse Frederik, het handelen van de Belastingdienst kwam niet uit de lucht vallen. “Daar zit wetgeving achter en rechterlijke uitspraken waarin het handelen van de Belastingdienst wordt goedgekeurd. En daar zit de ook de Tweede Kamer achter en de media die heel streng aangedrongen op bestrijding van elk misbruik.”
Het begon met de zogenoemde Bulgarenfraude, met beelden van mensen die in een Bulgaars dorpje voor hun doen riant leefden van een Nederlandse uitkering. “Dat ging om 3,6 miljoen euro in een periode dat er 68 miljard euro aan toeslagen is uitgekeerd. Een heel klein percentage waar de Tweede Kamer zich heel lang mee bezig hield. De wetgeving moest toen fors worden aangescherpt. Er ging 25 miljoen extra naar opsporing en dat bedrag moest zichzelf ook terugverdienen.”
Het werd allemaal heel streng. Daar kwam bij dat het begrip ‘fraude’ aan inflatie onderhevig was, zegt Frederik. “Fraude is kwaadwillig, is strafrecht. Er circuleerde een bedrag van anderhalf miljard euro aan toeslagen wat terugbetaald moest worden. Maar heel veel van de zes miljoen mensen die toeslagen ontvangen moeten wel eens wat terugbetalen. In de beeldvorming was het allemáál fraude geworden.”
In die tijd werd de kinderopvangtoeslag ingevoerd. “De Tweede Kamer drong aan om die snel uit te keren, ook al kon het computersysteem van de Belastingdienst het niet aan. Als opa en oma de kinderen opvingen, konden ze daar nu een toeslag voor krijgen. Daar moesten de ouders een eigen bijdrage voor betalen en om dat in goede banen te leiden, kwamen er gastouderbureaus. Er ontstond een spiraal van regels. Pas na zes jaar was er een goed werkend ict-systeem. Ondertussen was er een stuwmeer aan bezwaarschriften.”
De Tweede Kamer geeft een richting aan, maar is nauwelijks geïnteresseerd in de uitvoering, zegt Frederik. “De wettelijke regels werden zo streng, dat iemand die ergens 190 euro teveel had ontvangen, opeens met terugwerkende kracht alles van de voorgaande jaren moest terugbetalen. Dat kon wel 18.000 euro zijn. Binnen de Belastingdienst werd gezegd: het wordt wel erg bar nu, ouders gaan de vernieling in terwijl ze van niks weten. Wij willen daar een oplossing voor. Maar het ministerie van Sociale Zaken – toen onder minister Henk Kamp van de VVD – weigerde de wet te veranderen. Onder minister Lodewijk Asscher (PvdA) werd gezegd: we gaan nu niets wijzigen, want we willen eigenlijk op termijn helemaal van al die toeslagen af.”
Frans Weekers (VVD), staatssecretaris in het kabinet Rutte II, moest aftreden. Zijn opvolger Eric Wiebes was net op tijd weg en werd minister (van Economische Zaken en Klimaat). Staatssecretaris Menno Snel (D66) wilde ingrijpen en zei in de media dat voor de gedupeerde ouders genoegdoening nodig was. “Hij kreeg meteen een boos telefoontje van staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken, VVD) dat hij dit niet kan zeggen buiten het kabinet om”, vertelt Frederik. “In de ministerraad is een pleidooi van Snel hiervoor eerder afgewezen. Sociale Zaken stelde: het is niet de wetgeving die verkeerd is, maar de uitvoering. Inmiddels is Sociale Zaken hierop teruggekomen, maar heel lang ging het zo.”
Jesse Frederik noemt het absurd dat er aangifte is gedaan tegen de Belastingdienst: “Als je het hele dossier bekijkt, zie je dat vanuit de Belastingdienst herhaaldelijk bij het eigen ministerie van Financiën is aangegeven dat het heel ver ging wat er gebeurde. Daar is politiek niks mee gedaan, dat is gestrand. De directeur Toeslagen is op non-actief gesteld, terwijl duidelijk is dat ook hij aandrong op verandering. Misschien zijn de ambtenaren geen held geweest omdat ze zich erbij neerlegden dat er politiek niets gebeurde, maar aangifte gaat wel heel ver. En je maakt echt dingen kapot bij zo’n dienst.”
Na het aftreden van Menno Snel heeft minister Wopke Hoekstra (Financiën) besloten de hele dienst op te knippen. “Bij de Belastingdienst vragen ze zich af: wat gaat er gebeuren? Totale paniek. De politiek praat nu weer over het afschaffen van al die toeslagen. Deze sfeer veroorzaakt weer extra uitvoeringsproblemen. En daar hebben ze het in de politiek over vier, vijf jaar dan weer over”, zegt Frederik.
Maandag 16 november start de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag met haar verhoren. “Het is goed dat nu ook de oud-bewindslieden van Sociale Zaken verhoord worden. Dat ministerie is tot nu toe te veel buiten beeld gebleven.”
Update 19 november:
Na publicatie ontstond er in de journalistiek discussie over de beweringen van Frederik. Reden voor Betrouwbare Bronnen om hem enkele aanvullende vragen te stellen. Die vind je hier.
Delen:

Praat mee

Onze spelregels.

Omschrijving *

Typ hier je reactie...


0/1500 Tekens
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (7)

komputerhulp
komputerhulp
14 nov. 2020 - 17:54
Het is een absurd nivelleringssysteem. Met 4 dagen werk in de week heeft een alleenstaande moeder met 1.840 bruto, een netto inkomen van 2.266 euro incl. toeslagen. Met 5 dagen in de week voor 2.700 euro bruto houdt die, incl. toeslagen, 2.279 netto over. Voor die 13 euro per maand extra, moet ze daar wel 4 dagen per maand meer voor werken. 13 euro voor 32 uur extra werk. Op jaarbasis een verschil van 156 euro . Maar aan werkgeverslasten is het wel 10.000 euro meer. https://www.komp-u-ter-hulp.nl/Toeslagencircus/bedragen_kinderopvang.html
1 Reactie
DanielleDefoe
DanielleDefoe18 nov. 2020 - 17:31
Als dit sommetje klopt is de uitkomst inderdaad bizar. Ik zie ook meer in betaalbare, kwalitatief goede, professionele kinderopvang dan in toeslagen.
Minoes&tuin
Minoes&tuin
14 nov. 2020 - 13:11
Ik heb wel gehoord dat er een uitermate grote loyaliteit was, van beneden naar boven, in het hele systeem.
Raymond Bhagwandin
Raymond Bhagwandin
13 nov. 2020 - 18:51
Poeh, een hele zit maar zeer de moeite waard, onderzoeksjournalistiek van de bovenste plank, geeft een inzicht hoe de interactie tussen pers en kamer tot een explosieve dynamiek leidt, in deze affaire zijn m.n. Leijten en Omtzigt het slachtoffer daarvan geworden, toevallig hebben Leijten en haar partijgenoot een Kwint, waarschijnlijk met de mini enquête op het oog hun bezwaar gemaakt over administratieve methoden, ik heb erop gereageerd en heb bezwaren gemaakt die naadloos aansluiten op Betrouwbare bronnen, ik heb de debatten vorig jaar regelmatig gevolgd, toen al zat Leijten aan te sturen op een enquête, bij de sp zijn ze nou eenmaal verzot op tribunalen die eindigen in “ophangen”, mw. Renske kon haar geluk niet op toen er aangifte werd gedaan tegen belasting ambtenaren, destijds kon ik er niet veel over zeggen omdat ik niet wist hoe de vork in de steel zat behalve dat ik vermoedde dat die ophangcultuur opspeelde, nu deze uitzending te hebben gehoord durf ik mijn hand ervoor in het vuur te steken. Ook Omtzigt heeft zich opgeworpen als gastouder van de getroffen ouders, door menigeen de hemel in geprezen, St. Pieter, ik kan hem niet plaatsen, wat drijft hem maar wat belangrijker voor mij is, hoe consistent is hij, als ik hem in het bulgaren debat zie heeft hij heel wat op z’n kerfstok, zeker ook als je weet dat m.n. het cda is verantwoordelijk voor het toeslagen systeem, https://www.youtube.com/watch?v=UszWj24odP8 die partij is behalve voor agrariërs voor dit land van geen nut, ook al zegt Omtzigt dat kamerleden meer tijd moeten nemen voor wetgeving, hij mag tot inkeer zijn gekomen, het cda niet. Dat de Raad v State zwabbert op dit onderwerp geeft te denken, het was al langer bekend dat de raad de oren steeds meer naar de regering liet hangen en dat is precies de reden dat Rutte Donner als vicepresident van de RvS parachuteerde volgens mij, ook de vvd stelt in bestuurlijke zin niet veel voor, v. Ark, v. Nieuwenhuizen, Blok, ze mogen in hun handjes wrijven dat ze een gladjakker als Rutte hebben.
The Apple
The Apple
13 nov. 2020 - 16:00
De lonen zijn van de “essentiële werkers” zijn zo laag dat ze met haar en huid zijn overgeleverd aan een toeslagensysteem van de overheid, die ze op die manier middels een enorm -grotendeels repressief- ambtenarenapparaat onder controle houdt, onder het motto: wie niet werkt zal ook niet eten. Het gaat om een samenwerkingsverband tussen de werkgevers en de staat dat in de loop van de jaren is ontwikkeld om de burgers onder controle te houden met “soft power” in een wereld van overvloed waarin de slavernij is afgeschaft. Het gebrek aan transparantie als gevolg van een oerwoud aan steunmaatregelen die aan regels zijn gebonden is geen wildgroei, maar opzet, om de dwang en de willekeur die eigen is aan het systeem aan het oog te onttrekken. Er is maar één manier om die gordiaanse knoop door te hakken: het onvoorwaardelijk basisinkomen.
Visionair NL
Visionair NL
13 nov. 2020 - 12:37
Geheel juist. In lijn met de structurele incompetentie van opeenvolgende VVD-regeringen is dit systeem op een uitermate slechte wijze opgezet. Het bijhouden van administratie is voor iemand van benedengemiddelde intelligentie, we praten dan over twintig tot dertig procent van de Nederlandse bevolking, lastig. Die hele toeslagadministratie had je beter over kunnen laten aan de kinderdagverblijven en de werkgevers, en wel hierom. In feite komt dit vraagstuk, informatietechnisch gezien, neer op: verifieer, dat alleen tijdens gewerkte uren kinderen worden opgevangen. Daarvoor moet je urenregistratie bij werkgevers en bij de kinderopvang verplicht stellen en zodra de kinderen zijn afgezet bij de kinderopvang, de teller laten lopen. Veel werkgevers hebben al een prikklok. Die kan je daaraan koppelen.
DaanOuwens
DaanOuwens
13 nov. 2020 - 12:13
Aardig artikel. Ik zou de podcast moeten afluisteren maar daar heb ik geen zin meer in. Ik ben het onderwerp wel zat geworden. Ik heb mij er langzamerhand wel genoeg in verdiept. Volgens mij is het trouwens meer dan het falen van de tweede kamer. Het zit er nog 1 stap voor. Het zijn de opvattingen onder een groot deel van de burgers met betrekking tot uitkeringen, toeslagen en fraude. Ook de VVD-ers Van Ark en Kamp vertolken de opvattingen van een groep. Voeg daar de achterban van het CDA bij en wat ander rechts klein grut en je hebt de meerderheid van de Nederlanders te pakken die dit harde rigide beleid willen. Het is geen opzetje van enkele boosaardige politici, het is de wens van de meerderheid van de kiezers. Daar zit het probleem. In onderzoeken naar het aantal fraudeurs in de bijstand wordt vaak aangegeven dat het fraude percentage nihil is. Minder dan 5%. Veel gemeentelijke diensten geven meer uit fraude bestrijding dan de opbrengst van de controles. Dat de gemeenten vaak een positief bedrag opvoeren komt omdat de extra personeelskosten en andere meerkosten voor uitvoering van de controles niet eens in beeld zijn, dus ook niet van de besparingen en boetes afgetrokken kunnen worden. Enige eenvoudige administratieve controles zoals koppeling naar het bevolkingsregister en andere uitkeringen van de overheid zou een veel beter rendement opleveren en voldoende zijn om grote excessen te bestrijden. Maar dat is niet wat de bevolking wil. De voormalige Rotterdamse Leefbaar wethouder Struijvenberg sprak zich een aantal jaar geleden het meest expliciet uit: Het maakt mij niet uit wat de opbrengst van die controles is, zelfs al is het negatief dan doen wij het toch. Wij doen het voor onze achterban. Dat was een mooie transparante uitspraak. En daar zit dan ook het probleem.
bv-user-40841
bv-user-40841
13 nov. 2020 - 9:48
Goed stuk, en legt waarschijnlijk de echte kern bloot van waar het fout gaat / is gegaan. De kamer bedenkt zoveel voorwaarden en details aan wetgeving, en U bochten, dat het nauwelijks nog uitvoerbaar blijkt te zijn, en dan wel achteraf op het orgel gaan. Dieper ligt dat de kamer uit veel onervaren leden bestaat, die het kamerwerk 'even een paar jaar doen' en dan weer verdwijnen of van de verkiezingslijst geschrapt worden. Vaak ook totaal geen ervaring hebben met uitvoering of uitvoerende organisaties, maar wel populair een 'spoeddebat' aanvragen om te scoren naar hun achterban. Waar zijn de andere Omtzigt's van deze wereld?
3 Reacties
Martin108
Martin10813 nov. 2020 - 11:37
Dat laatste werd ook aangehaald door Omtzigt zelf recent: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/cda-kopstuk-omtzigt-fileert-functioneren-overheid-bij-hoorzitting~b4c7d30d/
Karingin
Karingin13 nov. 2020 - 12:48
Het ministerie is hier de hoofdschuldige, als de Kamer onredelijke eisen stelt is het aan de minister om dat uit te leggen. Ook hebben ze herhaaldelijk signalen naast zich neergelegd. Al vind ik toch ook dat het uitvoerend team schuld heeft, met pakjesdag en dat soort ongein
bv-user-40841
bv-user-4084113 nov. 2020 - 16:24
@karingin Technisch gezien heb je helemaal gelijk, maar hoe denk je dat als een minister probeert uit te leggen dat 'iets niet gaat' de Kamer reageert, zonder enige zelfreflectie of scrupules... en vervolgens probeert de minister naar huis te sturen. Echt Karingin, de Kamer moet zich achter de oren krabben over het laten verlaten van zoveel mensen met degelijke kennis. Het doodordinaire kamerwerk ipv nitwits die willen scoren voor de buehne.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Meld je hieronder gratis aan voor Joop NL. Iedere donderdag een selectie opvallende nieuwsverhalen, opinies en cartoons in je mailbox.

BNNVARA LogoWij zijn voor