Jeroen Willems forever!

Een acteur van zeldzaam statuur, het acteren zelf als zuurstof in een maniakaal bestaan.

(15/11/’62- 03/12/2012)

Hij viel dood waar hij werkte, als een soldaat in het harnas, op het slagveld, het plankier. Alleen was hij geen soldaat maar wél een van de allergrootste na-oorlogse Nederlandse acteurs. Amper vijftig, en al meerdere levens achter de rug. Letterlijk. Jeroen Willems speelde niet alleen vele rollen, hij wérd die rollen, die levens die hem uitholden en bij leven overeind hielden. Zijn hele carrière werd zodoende een wedren met de tijd. Weinig lichamen die zo’n uitputtende carrière kunnen dragen. Een acteur van zeldzaam statuur, het acteren zelf als zuurstof in een maniakaal bestaan. Geen gedrevener en zelfdestructiever acteur dan hij bespeelde ooit ons land. En andere landen. En véel te kort.

Die manie was zijn doem. Willems, slachtoffer van zijn mateloos talent, had maar één levensdoel: Spelen. Wie zijn korte levensloop volgt en de duizelingwekkend aantal producties telt kan niet anders vaststellen dan dat hier een toneelbeest was losgeslagen. De verscheidenheid van projecten en rollen werden zijn ondergang maar op deze dag vieren wij zijn brille, het geweldige talent alles te kunnen spelen wat hem voor de voeten kwam.

Zijn stem, zijn spel, zijn hele wezen, alles stond in het teken van spelen. Voor zo’n vakmens schieten superlatieven altijd tekort. In 1991 was die daar vreemde, brouwende stem die in de tv-serie ‘Bij nader inzien’ zong vanuit het karakter David; “...zij woonde op de oude gracht, drie-hoog omtrent de bocht...”, een zingzeggende acteur die een blijvende indruk achterliet. Hij speelde de ‘jongere versie’ van dat andere acteerkanon Willem Nijholt. Schaduwen van Ramses Shaffy, geniale gekte. Zelden was een casting beter geslaagd dan met deze twee acteurs. Zijn formidabele stem interpreteerde en zong later de teksten van Brel, waarin hij de meester naar de kroon stak, maar dan in zijn eigen moerstaal. Een zeldzaamheid daar in performance en vertaling vaak veel verloren gaat. Zoniet hier. Met eenzelfde intensiteit stond hij avond aan avond te zingen of zijn ziel aan stukken werd gereten. Zijn spel, geen rol te groot noch te klein, werd internationaal bejubeld.

Collega-acteur Hidde Maas spreekt van acteren als ‘verhevigd leven’, een toepasselijker beschrijving van de wijze waarop Willems zijn vak uitoefende bestaat niet. Wellicht tegen wil en dank want feitelijk stond hij vol ‘aan’ of acteerde hij niet. Die intensiteit en ongeremde manier van volle overgave heeft hem ongetwijfeld uiteindelijk de das omgedaan. Onmatig kan een mens zijn in drank, drugs of andere ‘medicatie, doch verslaafd zijn aan je eigen talent is bijvoorbaat garantie voor een kort maar hevig bestaan.

Eens zijn eenakter ‘Twee stemmen’ ondergaan in de Haarlemse Toneelschuur betekende anders naar buiten komen dan je naar binnen ging. Willems speelde meerdere personages, gezeten aan éen eettafel. Enige minuten na aanvang was het publiek in zijn greep en was de illusie van een heus gezelschap op het toneel volledig. Het glas water dat hij zichzelf aan het einde van het stuk in zijn gezicht smeet staat voor altijd op mijn netvlies gegrift. Een magistrale performance waar hij terecht, internationaal, voor gelauwerd werd.

Frappant was de kameleontische wijze waarop hij in zijn rollen verdween. Zoals maar een klein deel van zijn vakbroeders is gegeven loste Jeroen Willems volledig op in zijn personages. Hij zonk er als het ware in weg en kon zodoende iedere geestesgesteldheid weergeven. Of een dergelijk talent gezond is voor de eigen psyche laat ik in het midden maar feit is dat wij, het publiek, altijd weer verrast werden door zijn veelzijdigheide duivelskunsten.                           Hoewel een zeer uitgesproken gezicht, mimiek en vooral stem speelde hij probleemloos van heel klein naar heel groot. Binnen seconden keek het publiek niet meer naar iemand die een rol vertolkte maar iemand die die rol geworden was. Jekyll and Hyde, maar dan in het echt. Zet die dvd op, draai die cd, breek desnoods YouTube open en vreet zijn oeuvre zoals hij ooit zijn rollen vrat!