Je kan je eer behouden zonder moordenaar te worden

Op 3 juni stond in de NRC het verhaal van ene Sedef. Op zeker moment zegt ze: “De politie kwam langs. Veilig Thuis kwam langs. Maar er gebeurde niks.” Toen ze een paar jaar later stiekem een Turkse advocate belde om te scheiden, bedreigde haar man haar: “Hij hield een mes bij mijn keel en zei: als je weggaat, ga je dood.”

De imam kwam langs om te praten: eerst met haar man, daarna apart met Sedef en haar broertje. Volgens Sedef zei de imam dat “mijn man ons echt iets zou aandoen” als ze van hem weg zou gaan. Huilend antwoordde ze de imam en haar broertje: “Jullie gaan zo weg en laten mij en mijn drie kinderen achter, is dat de bedoeling?” Beiden vertrokken.

Toen ik Sedefs verhaal las moest ik denken aan het verhaal van Suna, hoofdpersoon in mijn boek ‘Het is je zusje’. Ondanks alle verdriet en pijn ben ik blij voor Sedef dat ze nog leeft en haar verhaal kan doen. Want Suna kan dat niet meer doen. Ze werd het slachtoffer van de eerloosheid van haar familie, verpakt als zogenaamde familie-eer. Net als bij Sedef hebben allerlei instanties ook bij Suna steken laten vallen. Vaak weten ze niet hoe ze moeten handelen in kwesties die draaien om ‘eer’ en pakken ze die verkeerd aan. De Nederlandse instellingen onderschatten nog steeds hoe gevaarlijk en ook slinks eerwraak kan zijn. Ondanks alle media-aandacht, cursussen en onderzoeken. Er is kennis opgebouwd, maar het instinct ontbreekt.

De cultuur van de ‘eer’ wordt vanaf de geboorte geïnjecteerd bij de jongens en meisjes door ouders, familie, de omgeving, imams, of religieuze scholen. Het is een soort collectieve hersenspoeling. Ik weet hoe het is om die injectie te krijgen want ook ik ben opgevoed in de cultuur van de ‘eer’. Ook ik was bijna een moordenaar geworden, omdat ik  de ‘eer’ van mijn familie en asjiret (clan) moest herstellen. Als deskundige krijg ik vaak te maken met kwesties van eerwraak.

Een tijd geleden vroeg de hulpverlening of ik mee wilde denken over zo’n zaak. Ze hadden mij benaderd naar aanleiding van mijn boek ‘Het is je zusje’. Een meisje van 17 jaar had stiekem een relatie met een Nederlandse jongen. Haar familie was erachter gekomen. Het meisje zocht haar heil bij de hulpverlening en de politie. De zaak was al een paar maanden bij de politie, de hulpverlening en de school bekend toen ze mij benaderden. Ik was eigenlijk haar laatste hoop want alle professionals vonden dat ze uit huis geplaatst moest worden. Ik heb het meisje, haar ouders, de hulpverleners en haar geliefde gesproken. Door een juiste aanpak en door de goede vragen te stellen wisten een hulpverleenster en ik te voorkomen dat er slachtoffers vielen, dat het meisje uit huis geplaatst werd (wat ze perse niet wilde) en dat de twee geliefden uit elkaar moesten.

Eer, van een individu of van een groep, hoeft niet altijd iets negatiefs zijn. Een goede reputatie, groepssolidariteit en een positief zelfbeeld kunnen waardevol zijn. Maar eerwraak is wel altijd eerloos. Met echte eer, van een individu of van de groep, heeft het niets te maken. Eerwraak is de capitulatie voor de tirannie van de eigen groep en de roddel van buitenstaanders. Door van jezelf een moordenaar te maken red je geen eer maar verlies je die juist. De moord maakt geen held van je maar een levenslange lafaard. Dat besef zal moeten doordringen en daarvoor moet de hulpverlening haar best doen.