Jans rekenmachine vs. de realiteit: hoe migratie meer is dan een Excel-sheet
Ah, Jan van de Beek, onze nationale cijfertovenaar, de koning van het rekenblad, die migratie ziet als een defecte wasmachine: je kunt het beter laten repareren of – liever nog – buiten de deur houden. Jan houdt van cijfers. Heel veel cijfers. Rijen en rijen met statistieken over kosten, lasten en wat het ons allemaal wel niet “kost”. Voor Jan is migratie niets meer dan een optelsommetje van euro’s en centen. Mensen, dromen, levens? Nee, die staan niet in zijn Excel-sheet. Voor Jan zijn migranten geen mensen; het zijn getallen met een prijskaartje. En als de optelsom niet klopt, dan gooien we de grenzen dicht. Ramen en deuren op slot. Zodat die “kostenposten” blijven waar ze horen.
Maar kijk, dan hebben we Leo Lucassen en Hein de Haas. Twee heren die gelukkig verder kijken dan Jan en zijn cijfertjes, die begrijpen dat migratie iets méér is dan een kille spreadsheet. Hein en Leo zien mensen, echte mensen, met verhalen, dromen, en – stel je voor – ambities. Voor hen is migratie een eeuwenoud fenomeen dat samenlevingen juist verrijkt en ons hart en ziel geeft. Het is een bron van veerkracht, verandering en, ja hoor, Jan, ook economische groei. Maar dat laatste, dat zien zij als een mooie bijzaak. Niet als het hele verhaal.
Hein de Haas, internationale migratiesocioloog van formaat, bekijkt migratie alsof het eb en vloed is. Het is een natuurkracht die altijd is geweest en altijd zal zijn. Voor Hein is het heel simpel: mensen trekken de wereld over omdat ze iets beter zoeken, omdat ze geloven in nieuwe kansen. Grenzen dichtgooien? Daar moet Hein om lachen. Want dat is als een dam bouwen tegen de oceaan; het houdt migratie niet tegen, het maakt het alleen maar moeilijker en gevaarlijker. Hein wijst erop dat als je migratie écht wilt begrijpen, je de mens moet zien, niet de balans. Dat is het verschil. Waar Jan zich druk maakt over het prijskaartje, kijkt Hein naar wat migranten ons brengen: werkers, vernieuwers, pioniers.
En dan heb je Leo Lucassen, de man die de hele migratiegeschiedenis uit zijn hoofd kent. Voor Leo is migratie iets dat samenlevingen door de eeuwen heen juist heeft opgebouwd. Hij ziet het als een sociaal verschijnsel, een bron van dynamiek en diversiteit. Leo kent de verhalen van migranten die hele steden hielpen bouwen, de arbeiders die kwamen, het onderwijs instroomden, bedrijven oprichtten, en de economie een zetje gaven. Leo weet dat samenlevingen tijd nodig hebben om zich aan te passen, maar dat ze er altijd sterker uitkomen. Voor hem zijn migranten geen kostenposten, maar mensen die bijdragen aan onze wereld, die de samenleving veerkracht geven en ons allemaal rijker maken.
Jan, daarentegen, blijft hangen in zijn kale sommetjes. Terwijl Leo en Hein mensen zien, blijft Jan vastklampen aan zijn optelsommetjes en “kosten-baten”-plaatjes. Want stel je voor, Jan, dat we zouden erkennen dat migratie ons méér brengt dan alleen een prijskaartje. Dat migranten onze verpleeghuizen bemannen, onze huizen bouwen en onze belastingpot aanvullen. Het CPB zegt dat arbeidsmigranten netto geld opleveren, Jan. Dat betekent dat er méér binnenkomt dan eruit gaat. Ja, dat lees je goed: een plus, geen min.
Maar nee, Jan wil zijn schema’s en statistieken, en kijkt nooit verder dan de korte termijn. Want migratie, dat is voor Jan een drain, een last, een negatieve post op de balans. En alle cijfers die het tegendeel bewijzen, die negeert hij met alle liefde. Want het is een stuk overzichtelijker om migratie als probleem te zien, toch, Jan?
Dus hier staan we dan. Leo en Hein, die begrijpen dat de kracht van migratie ligt in de verhalen, de mensen, de dromen en de bijdragen die migranten met zich meebrengen. En Jan, die vastzit in zijn Excel-sheet, druk bezig om zijn optelsom kloppend te krijgen, al moet hij de helft van het verhaal uitgummen om de balans op nul te krijgen. Dus Jan, leg je rekenmachine eens even weg en luister naar Hein en Leo. Want zij snappen dat je de wereld niet redt met een optelsom, maar met begrip, veerkracht en menselijkheid. En dat is een les die jij, Jan, nog heel wat beter mag leren.