Ja, onze cultuur is superieur

Niet alle culturen zijn gelijkwaardig. Wel is er wereldwijd grote overeenstemming over wat het Goede Leven is: een samenleving zonder armoede, geweld en uitbuiting, goede gezondheidszorg en onderwijs voor je kinderen, individuele vrijheid, harmonieuze relaties met mensen om je heen en de mogelijkheid je leven zelf vorm te geven. Niet alle culturen slagen erin dit ideaal in gelijke mate te realiseren. Culturen – opgevat als systemen van gedeelde overtuigingen – die dat wel doen zijn daarom superieur aan culturen die dat niet of in mindere mate doen. Daarom dat onze cultuur beter is dan alle andere die ik ken. En dit is geen bekrompen nationalisme.

Wat is dan die superieure cultuur? Laat ik beginnen met wat het niet is: klompen, oranje, Sinterklaas – met of zonder zwarte Piet – molens, nederwiet, ons gedoogbeleid of de Elfstedentocht. Evenmin dekken de Joodse of Christelijke elementen de lading. Oppervlakteverschijnselen of toevallige uitingsvormen bepalen niet de kern van die cultuur. Als Zwarte Piet een Veegpiet wordt, is er nog geen man overboord. Sterker nog; deze aanpassing zou juist een goed voorbeeld zijn van dat waar we echt zuinig op moeten zijn.

Wat is dan die cultuur die ons naar het goede leven helpt? In de kern bestaat die uit vier bouwstenen; het vermogen negatieve emoties te remmen, de kunst positieve emoties te activeren, rationaliteit en decentrale besluitvorming.

Impulscontrole, discipline, consciëntieusheid en uitstel van behoeftebevrediging zijn voorbeelden van het vermogen negatieve emoties te remmen. Onderzoek met kinderen (..”Je krijgt een snoepje, je mag het meteen opeten, maar als je vijf minuten wacht met opeten, krijg je er nog een tweede bij”..) leert dat Delay of Gratification een sterke voorspeller is van later succes in het leven (op zowat alle relevante gebieden zoals school, werk, relaties en gezondheid).

Bij het activeren van positieve emoties moeten we denken aan creativiteit, initiatief, ondernemerschap, vooruitdenken en het optimistische geloof problemen aan te kunnen en projecten te realiseren.

De kern van het derde cultuurelement – rationaliteit – is de overtuiging dat de wereld geordend is volgens logische principes die we kunnen doorgronden en gebruiken; dat denken voor voelen gaat en dat beslissingen gebaseerd moeten zijn op feiten, empirisch onderzoek en logica. Rationaliteit impliceert ook humanisme; namelijk dat samenwerking verstandig is en geen zero-sum game is. Ook de verzorgingsstaat is er een logische consequentie van; nu ben ik gezond en sterk, maar straks misschien niet meer, nu help ik straks wordt ik geholpen.

Het vierde element is decentrale besluitvorming. Dit is de overtuiging dat er niet één persoon is die onder alle omstandigheden, op alle momenten, alle soorten problemen kan oplossen, maar dat de hiervoor benodigde kwaliteiten verspreid zijn over veel mensen, en die dus op een georganiseerde manier in de besluitvorming betrokken moeten worden. Concreet uitgewerkt leidt dit tot democratie, individuele vrijheid, het tolereren en stimuleren van diversiteit en – op economisch gebied – een vrije markt (al dan niet van zijn scherpe kantjes ontdaan door overheidsregulatie).

Deze vier bouwstenen zouden de bepalende criteria moeten zijn in de discussie over inburgering van nieuwkomers, in welke cultuur nieuwkomers dan precies geïntegreerd moeten worden en waar nog achterstanden in te halen zijn. Het Kerstfeest is daarom niet beter dan het Suikerfeest; maar de rechtstaat gaat wel boven eerwraak. De koran is even ongeloofwaardig als de bijbel: maar Yes We Can inspireert meer dan Insjallah.

Het is schandalig dat er no-go areas zijn in de banlieues net als motorclubs die menen dat zij boven de wet staan. Maar de resultaten van wetenschappelijk onderzoek neem ik serieuzer dan geboden van een oorlogszuchtige prediker van 1500 jaar terug. De dogma’s die de katholieke kerk verkondigt zijn even lachwekkend als de fatwah’s van een willekeurige moefti; maar besluiten die door de instituties van een Open Society zijn genomen verkies ik boven dictaten van een al dan niet theocratische potentaat.

Daarom vind ik onze cultuur beter dan alle andere culturen die ik ken (…en, o ja, Trump en Wilders zijn net zo slecht geïntegreerd in die cultuur als moslims die vrouwen besnijden of homo’s van flatgebouwen willen gooien..).