Italië op de Frankfurter Buchmesse: schrijvers tegen Meloni

Volgens Karen Krüger, in een recent commentaar in de Frankfurter Allgemeine Zeitung, zal de Frankfurter Buchmesse dit jaar niet alleen een cultureel hoogtepunt zijn, maar ook een politiek geladen evenement. Italië is dit jaar voor de tweede keer eregast op de grootste boekenbeurs ter wereld, maar de aanhoudende spanningen in de Italiaanse politiek hebben geleid tot verdeeldheid onder de Italiaanse schrijvers. Krüger schrijft dat naast de officiële eregastdelegatie van Italië, een tweede groep auteurs naar Frankfurt zal afreizen – een groep die kritisch staat tegenover de regering van premier Giorgia Meloni.

Krüger wijst erop dat Italiaanse schrijvers in de afgelopen maanden veel gedebatteerd hebben over de vraag of ze een politiek standpunt moeten innemen. Italië wordt sinds twee jaar geregeerd door de meest rechtse regering sinds het einde van het fascistische tijdperk, en veel van de meer dan honderd schrijvers die naar de Buchmesse komen, voelen zich niet vertegenwoordigd door de huidige regering. Ondanks hun literaire succes, aldus Krüger, moeten deze auteurs thuis vrezen voor censuur, beschuldigingen of zelfs rechtszaken als ze zich kritisch uitlaten over de regering.

De kwestie Saviano
Een van de meest prominente voorbeelden van hoe ver de Italiaanse regering wil gaan om haar critici het zwijgen op te leggen, is de behandeling van schrijver en journalist Roberto Saviano. Hij werd bekend door zijn anti-maffia boek Gomorra. Saviano leeft al jaren onder politiebescherming, maar werd desondanks uitgesloten van de officiële Italiaanse delegatie naar de Buchmesse. De reden die werd opgegeven voor zijn afwezigheid – dat zijn werk “onorigineel” zou zijn – leidde volgens Krüger tot een storm van verontwaardiging. Saviano is een uitgesproken criticus van politiek recht in Italië. Hij werd vorig jaar nog veroordeeld tot een boete wegens belediging van premier Meloni. Volgens Krüger vermoeden veel waarnemers dat Saviano’s uitsluiting meer te maken heeft met politieke wraak dan met een “organisatorische fout,” zoals later werd beweerd door het Italiaanse ministerie van Cultuur.

De uitsluiting van Saviano leidde tot solidariteitsacties van andere bekende schrijvers zoals Paolo Giordano en Antonio Scurati. Zij annuleerden hun deelname aan de officiële delegatie. 41 auteurs ondertekenden een open brief waarin ze de censuur en de politieke benoemingen in de Italiaanse cultuursector aan de kaak stelden, schrijft Krüger. Hoewel het even leek dat de Buchmesse zou worden geboycot, zullen de meeste auteurs toch naar Frankfurt afreizen. Saviano zal aanwezig zijn op uitnodiging van zijn Duitse uitgever en het ZDF, aldus Krüger. Hierdoor zal er naast de officiële delegatie een alternatieve stem op de Buchmesse klinken, waarbij schrijvers de gelegenheid krijgen om op podia zoals die van PEN Berlin hun zorgen te uiten.

Een lange geschiedenis van leesproblemen in Italië
Krüger merkt op dat de politieke verdeeldheid onder Italiaanse schrijvers niet het enige probleem is dat het Italiaanse boekenlandschap tekent. Een al langer bestaand probleem is het lage aantal lezers in Italië. Hoe zuidelijker je in het land komt, hoe minder mensen lezen, aldus Krüger. Dit probleem is niet nieuw, maar wordt volgens haar verergerd door een gebrek aan initiatieven van de overheid om lezen te stimuleren. Waar voorgaande regeringen niet veel hebben gedaan om de leesgewoonten te verbeteren, is dat onder Meloni nog nijpender geworden.

Het Italiaanse uitgeverswezen is echter een succesverhaal, benadrukt Krüger. Italië staat op de vierde plaats in Europa qua uitgeverij-omzet en boeken brengen meer op dan andere cultuursectoren zoals bioscopen en theaters. Het probleem ligt volgens haar bij de lezersaantallen. De voormalige Italiaanse minister van Cultuur, Gennaro Sangiuliano, deelde vooral foto’s van zijn “favoriete boeken” op sociale media, maar deed verder weinig om lezen te bevorderen. Zijn opvolger, Alessandro Giuli, beloofde bij zijn aantreden meer steun voor boekhandels en bibliotheken, die hij “voorposten van de democratie” noemde, aldus Krüger. Toch blijft de vraag op welk democratisch model deze “voorposten” gebaseerd zullen zijn, iets waar op de Buchmesse waarschijnlijk veel over zal worden gesproken.

Dit artikel verscheen eerder op allardvangent.com