Italianen kunnen zich opmaken voor de volgende teleurstelling
Naar verwachting wint de 45-jarige Giorgia Meloni van het radicaal-rechtse Fratelli d’Italia over een week de Italiaanse verkiezingen. Aangeduid als ‘de Trump van Italië' staat zij voor conservatieve (familie)waarden, ageert zij tegen migratie en bekritiseert zij ‘de hoge heren’ van de traditionele politieke elite die er een zooitje van zouden hebben gemaakt. Meloni zal het als ze aan de macht komt heel anders gaan doen. Maar zal zij haar beloften ook waar kunnen maken?
Het antwoord is hoogstwaarschijnlijk nee. Dat ligt ten eerste aan het feit dat Italië net als veel Westerse democratieën een meerpartijensysteem is. Om te kunnen regeren zullen er coalitieafspraken gemaakt moeten worden die doorgaans het eigen politieke profiel zullen afzwakken. Bovendien is het altijd maar afwachten hoe stabiel zo’n samenwerkingsverband is, zeker in het Italië van na de Tweede Wereldoorlog waarin er zo ongeveer iedere twee jaar een nieuwe regering zit. Het feit dat aan deze nieuwe coalitie politieke mafklappers als oud-premier Berlusconi zullen deelnemen maakt de verwachtingen ook niet al te hoog gespannen.
Daarnaast is het een vast onderdeel van populistisch rechts (en links) om in te hakken op bestaande supranationale verbanden als de Europese Unie en andere internationale structuren en verdragen. Niet dat daar geen terechte kritiek op mogelijk is, het is echter ook een feit dat landen tegenwoordig dusdanig ingebed zijn in een internationaal systeem dat radicale terugtrekking uit dergelijke verbanden een individueel land meer kwaad dan goed zal doen.
Wellicht de belangrijkste reden waarom politieke nieuwelingen hun beloften zelden waarmaken is het feit dat wie regeert er niet aan ontkomt om vuile handen te maken. Vanuit de oppositie is het nog makkelijk roepen maar wie de verantwoordelijkheid heeft voor het besturen van een land heeft niet alleen te maken met de eigen politieke ideeën maar ook met de politieke werkelijkheid. Dat kan inhouden een sterk verslechterde economische situatie, een geopolitieke crisis, een pandemie, vluchtelingenstromen, politieke schandalen in de eigen gelederen. Noem het maar op. Regeren betekent indien nodig pijnlijke, impopulaire maatregelen nemen. Het betekent besluiten nemen waarvan men niet altijd de impact en het resultaat op voorhand kent.
Daar komt nog bij algemene menselijke eigenschap dat de meeste mensen die eenmaal politieke macht bezitten moeite hebben om deze macht weer af te staan, zeker als het zou zijn vanwege falend beleid. Het is niet voor niets dat bestuurders de neiging hebben om het eigen beleidsresultaat af te schilderen als mooier dan dat het in werkelijkheid is. Of om zaken die krom zijn recht te praten. Een eigenschap die men ook niet zelden terugziet bij parlementsfracties van regeringspartijen. De vergeetachtigheid van Mark Rutte met betrekking tot zaken die hem onwelgevallig zijn is dan ook niet een ongewoon politiek verschijnsel. Al heeft hij het wel tot een kunst verheven.
De verwachte winst van Giorgia Meloni zal niet alles beter maken in haar land. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor de recente winst van radicaal-rechts in Zweden. En ook als in Nederland de BoerBurgerBeweging aan de macht zou komen (welke ik overigens niet wil bestempelen als radicaal-rechts, wel als populistisch), dan zullen de beloften het altijd afleggen tegenover de werkelijkheid. In het beste geval doen de nieuwelingen het even goed (of slecht) als de zittende machthebbers. Pas daarom op voor politieke profeten. U zult nooit de hemel op aarde krijgen, ook al roepen zij zelf nog zo hard van wel.