Islamofobie is de olifant in de kamer
Duizenden Israëlische bommen verwoesten wekenlang huizen en levens van Palestijnen. Kinderlijken worden nog voor het donker is haastig onder het puin vandaan gevist. Overlevenden wachten op een klein stukje aarde hun lot af, zonder water, medicijnen, voeding en elektriciteit. En dat onder toeziend oog van de machtige westerse wereld, Nederland incluis. Beelden en berichten stromen onze huiskamers, onze zielen binnen. Het houdt iedereen bezig. Moslims net als ik zijn kapot van verdriet. We lezen, kijken, huilen en bidden. En posten. Veel. Soms tot wel diep in de nacht. We voelen ons angstig, boos en teleurgesteld. En kijken machteloos toe. Onvoorstelbaar veel leed en geweld. En dus hopen we vooral. Hopen dat er niet nog meer slachtoffers vallen. We wensen dat op z’n minst die arme kinderen, engelen, beschermd blijven. Maar helaas. We zijn de tel kwijt. Wat hebben deze onschuldige kinderzielen toch misdaan? Het enige wat we lijken te kunnen doen, is blijvend oproepen tot een staakt-het-vuren. En blijvend oproepen tot vrede en rechtvaardigheid. We tekenen petities, lopen mee met demonstraties en zijn vooral bezorgd. En we schrijven. Al is het de pijn en de teleurstelling van ons afschrijven. Dat doe ik dan maar. Om een inkijkje te geven in hoe moslimbezorgdheid er ongeveer uitziet, hoe diep de kras op onze ziel is. Het gevoel van onveiligheid en bezorgdheid heerst aan alle kanten. Zeker ook aan de Joodse kant, die uit voorzorg onder meer herdenkingen schrapte en scholen sloot.
Ik wil het hebben over moslimbezorgdheid, hier, omdat die er óók toe doet.
Want moslims ervaren een dubbele maat. Dat was al zo en die gedachte is nu alleen maar versterkt. En bewijs maar het tegendeel. Of het nu gaat om de beeldvorming over islam en moslims in het algemeen, onevenwichtige berichtgeving in het nieuws of discriminatoir beleid geïnitieerd door politici – de dubbele maat is overal. Het gaat om ervaren onrecht door ongelijke behandeling op de arbeidsmarkt, het onderwijs, de woningmarkt en door de overheid. Wanneer we kijken naar hoe Nederland het doet op het gebied van inclusie van moslims, dan is dat alarmerend. Een grootschalig onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau laat zien dat meer dan de helft van moslims discriminatie ervaart. Onder jongeren manifesteert discriminatie zich onder meer in de vorm van stagediscriminatie. Organisaties kiezen liever Lisa dan Nisa, laat onderzoek nog steeds zien.
‘Jij wel, en ik niet’ is een pijnlijk gegeven.
Hoewel islamofobie één van de meest voorkomende discriminatievormen is, is er geen beleidsmatige inzet tegen islamofobie. Islamofobie is de olifant in de kamer. Islamofobie tiert welig. Ook online. Zonder enige ophef. De ironie wil dat zelfs een rapport over online antisemitisme zowaar struikelt over moslimhaat. In een rijtje van voorbeelden van online antisemitisme staat: ‘Houd je moslim-bek’. De term ‘islamofobie’ is onvoldoende ingeburgerd, en dat is veelzeggend. In de moslim-ervaringswereld is islamofobie een alledaags verschijnsel, maar in de taal heeft ‘islamofobie’ geen bestaansrecht. Microsoft Word, waarmee ik dit artikel schrijf, benadrukt dat nog eens door ‘islamofobie’ met rood te onderstrepen. Een nieuw woord als ‘klimaatklever’ – woord van het jaar 2022 – geniet meer erkenning. De haat richting moslims en/of islam is salonfähig
Er is gelukkig geen algeheel gebrek aan aandacht voor discriminatie. Zo hebben de politiek en de media structureel aandacht voor antisemitisme, vermoedelijk versterkt door het schuldgevoel vanwege de Jodenvervolging in de tweede Wereldoorlog. Een antisemitisch incident leidt direct tot ophef. Ophef die overigens groter is wanneer de antisemiet een moslim is. De norm is zerotolerance voor antisemitisme. Niemand wil uitgemaakt worden voor een antisemiet. En met een Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding is de aanpak van antisemitisme blijvend onder de aandacht. De sensitiviteit en alertheid voor Jodenhaat is terecht. Laat daar geen misverstand over bestaan.
‘Maar waar blijft de nationale bezorgdheid om moslimhaat?’, is dan een begrijpelijke gedachte.
Wanneer islamofobie wordt aangekaart, wordt het zelfs geridiculiseerd. Reacties als ‘de discriminatiekaart trekken’ of islamofobie ‘een verzinsel’ noemen, liggen op de loer. Islamofobie is in sommige kringen zo genormaliseerd dat islamofoob-zijn met trots wordt uitgedragen. Het krijgt sadistische trekjes. (zie De Telegraaf en Ebru Umar).
Nu terug naar waarom moslims in Nederland deze weken een extreem gevoel van onrechtvaardigheid ervaren. Dat is omdat het lot van moslims in Nederland enige gelijkenis heeft met het Palestijnse lot – op een geheel andere schaal weliswaar. De antropoloog Joris Luyendijk, de man van de ‘de zeven vinkjes’, legde bij de talkshow Khalid & Sophie de vinger op de zere plek:
‘Aan islamitische kant weet je… vrienden van mij, die weten niet anders dan dat ze vanuit het parlement, vanuit de media… alleen maar worden afgezeken… verdacht gemaakt, beledigd… Ze worden onder geadviseerd, ze worden gediscrimineerd op school, op de stagemarkt, op de arbeidsmarkt, op de woningmarkt… Ze zijn tweederangsburgers in Nederland. Moslims zijn tweederangsburgers. Zo worden ze behandeld. En wie is internationaal symbool voor tweederangsburgerschap? De Palestijnen. En… Ik weet niet of het echt aan het doordringen is in de elite van Nederland van hoe diep dit gaat (…).’
Moslims in Nederland zitten op de tweede rang en kijken machteloos toe naar een islamofoob schouwspel. Het onrecht richting de Palestijnen, onder toeziend oog van het Westen versterkt het gevoel van onrechtvaardigheid. De morele insensitiviteit is terug te zien in de Nederlandse reactie op het geweld tegen Palestijnen. Zo wil Nederland, in tegenstelling tot een overgrote meerderheid in VN-verband, geen staakt-het-vuren. Het gebrek aan inzet van Nederland om een einde te maken aan de geweldspiraal is dodelijk, en staat ook nog eens in schril contrast met de inzet voor Oekraïne. Alhoewel ze in oorsprong, duur en intensiteit verschillen, is in beide gevallen ongekend veel leed onder onschuldige mensen.
Voorzitter van de Europese Unie, Ursula von der Leyen, zei nog een jaar geleden: ‘De Russische aanvallen op de civiele infrastructuur, met name op elektriciteit, zijn oorlogsmisdaden. Mannen, vrouwen, kinderen afsluiten van water, elektriciteit en verwarming nu de winter in aantocht is: dit zijn daden van pure terreur. En zo moeten we het ook noemen’.
Waar de EU, met Nederland voorop, de Russische wandaden volmondig afkeurt, praten ze over de Israëlische wandaden met meel in de mond. Nederland lijkt koste wat kost Israëls ‘recht op zelfverdediging’ te willen verdedigen, mits ‘proportioneel’ – wat dat ook mag betekenen wanneer duizenden onschuldige slachtoffers vallen – en ‘humanitair’ – een term die in deze tijden een gigantische devaluatie ondergaat. Slachtoffers onder onschuldige Palestijnse mannen, vrouwen en kinderen vallen onder ‘collateral damage’ of ‘tragedy of war’. Niemand begrijpt het nog.
Dit wegkijken, de extreem morele insensitiviteit en de hypocrisie is vernederend en ongelooflijk destructief voor het vertrouwen in de Nederlandse politiek en de geloofwaardigheid van de EU als hoeder van democratie.
De dubbele maat komt hard aan en voelt zwaar onrechtvaardig. Het geeft moslims wederom het gevoel hun plek te moeten kennen. Voor mijn leeftijdsgenoten een traumatische herinnering aan post nine-eleven, toen moslims in de verdachtenbank werden gezet. Moslims werden toen overspoeld met de vraag of ze afstand namen van terreur. En nu weer. ‘Afstand nemen’ suggereert alsof er een natuurlijke neiging zou zijn tot verheerlijking van geweld. Hoe pijnlijk. Dat Nederlandse moslims zich sterk identificeren met de Palestijnen is meer dan begrijpelijk. Dat gevoel van verbondenheid is niet alleen omdat ze geloven in dezelfde God, maar vanwege de herkenning van het onrecht en de onderdrukking. De gewelddadige ontmenselijking van Palestijnen en de morele insensitiviteit heeft de kras op de moslimziel verder verdiept. Een inkijkje wat ons op de lange termijn hopelijk vooruit helpt. Maar laat voor nu een einde komen aan het geweldspiraal. Er is geen andere weg dan vrede.