Is Theo Maassen wel zo'n goede interviewer?
Hij is eerder de gulle gastheer die na het diner zijn gezelschap alle kans geeft te freewheelen.
Theo Maassen krijgt veel lof toegezwaaid vanwege de manier waarop hij zijn zomergasten ondervraagt. Hij is empathisch, hoor je, hij laat iedereen uitspreken. Hij geeft ze ruimte voor hun verhaal. Afgelopen zondag ontstond er een kleine kentering. Khadija Arib kon niet zomaar wegkomen met de bewering dat de kritiek op haar functioneren berustte op roddels en de vijandschap van Vera Bergkamp. Plotseling was Maassen een heksenjager, althans bij een deel van de publieke opinie.
De vraag is: verdient Maassen al die complimenten? In de praktijk blijkt hij helemaal niet zo´n goede interviewer. Hij is eerder de gulle gastheer die na het diner zijn gezelschap alle kans geeft te freewheelen. Met andere woorden: hij vraagt niet dóór. Hij beseft te weinig dat hij daar zit namens een kijkerspubliek dat weinig weet over het werk en de vakkennis van de geïnterviewde. Het wordt continu heel of half in het ongewisse gelaten.
Zulk dóórvragen is niet bedoeld om de zomergast in een hoek te drijven maar om die te helpen het eigen verhaal goed over het voetlicht te brengen. Zo zat de gevierde cameraman Hoyte van Hoytema eindeloos te oreren over de filosofie van zijn vak zonder dat Theo Maassen hem vroeg concreet te worden. Hoe gaat dat nou in de praktijk, de samenwerking tussen de cameraman en de regisseur? Hoe kun je de hand van een specifieke cameraman herkennen? Waar moet je dan op letten? Wat voor werkstijlen hebben die verschillende regisseurs? Hoe komt dat tot uiting en hoe ga jij daar mee om? Heeft de cameraman uitsluitend een dienende functie? Wat is de grootste fout die je op de set kunt maken? Heb je een leermeester? Wat is het belangrijkste dat je van hem hebt geleerd?
Als je iemand uit de wetenschap interviewt en het dreigt boven je pet te gaan, dan helpt een "Bedoel je nu dat" of een "Kun je dan ook zeggen dat"- onderbreking. Dan kan de geïnterviewde preciseren wat wordt bedoeld. Op een gegeven moment beweerde de kosmoloog Thomas Hertog dat de natuurwetten misschien ook waren geëvolueerd. Hij maakte een vergelijking met Darwin. Dat kun je niet zomaar laten gaan. Dan zeg je: "Bedoel je nu dat de natuurwetten net als het leven evolueren? En als dat zo is, kan de evolutie dan soms de verkeerde kant opgaan, dat natuurwetten uitsterven. Is er ook zo iets als survival of the fittest?"
Hertog gelooft niet zo aan intelligent leven elders in het heelal. Hij vreest dat we wat dat betreft alleen zijn. Anders immers, hadden we al lang signalen van verre beschavingen opgevangen. Maassen liet dit gaan. De meeste mensen weten dat volgens Einstein de lichtsnelheid (300.000 kilometer per seconde) niet, nergens en nooit kan worden overschreden. Science fiction-auteurs moeten zich daarom in allerlei bochten wringen om interstellaire reizen geloofwaardig te maken. De warp core in het ruimteschip Enterprise is daarvan het bekendste voorbeeld. Blijkbaar denkt Thomas Hertog dat Einstein met die stelling ongelijk heeft. Anders kan hij het ontbreken van signalen niet gebruiken als bewijs voor onze eenzaamheid in de kosmos. Daar moet de kosmoloog een plausibel en geloofwaardig verhaal over in huis hebben.
Khadija Arib had goed nagedacht over het imago dat zij van zich wilde presenteren. Ze geniet grote populariteit onder het soort volk dat graag zegt: "Zie je wel, Marokkanen denken er zelf net over als ik". Dus vertoonde zij een aantal fragmenten over de Arabische wereld die de visie van dat publiek niet op losse schroeven zet: vrouwen worden onderdrukt en op jonge leeftijd al tot een huwelijk gedwongen. Er heerst tirannie en onderdrukking. Europa daarentegen biedt de vrijheid. Mevrouw Arib heeft respect voor iedereen en daarom deed zij aan carpooling met Martin Bosma, de huisideoloog van de PVV. Daar ging zij goed mee om. En dat terwijl deze Bosma blijkbaar van mening is dat moslims moeten worden gedeporteerd want dat heeft zijn baas Geert Wilders bij herhaling gezegd, zonder dat hij zich ervan distantieerde. Mevrouw Arib was even vergeten dat de meeste antisemieten zeggen joodse vrienden te hebben.
Ze had het geen moment over het feit dat Europese leiders aanpappen met opgehemelde tirannen zoals de dictatoren van Tunesië en Egypte. Zij gelden als bondgenoten. Mede-lidstaat Italië financiert een vloot zeeschuimers, zich noemende de Libische kustwacht. Theo Maassen kwam niet op het idee deze kwesties aan de orde te stellen en Arib deed het zelf ook niet. Dan had zij zich namelijk uit moeten spreken over de Nederlandse asielproblematiek en dat hete hangijzer raakte zij liever niet aan.
Evenmin vroeg Theo Maassen dóór over zaken die Khadija Arib wel aan de orde stelde: haar jeugd en jonge jaren. Zij vertelde op haar zeventiende uit huis te zijn gegaan. Wat vonden haar ouders ervan? Vonden die dat okee? Waren zij nu de bonte hond in de buurt? Met welke normen en waarden hebben haar ouders haar opgevoed? Wat vinden zij van haar opvattingen? Betekent religie nog iets voor haar? Gelooft zij in de liefde? Was haar moeder ook uitgehuwelijkt? Wat vond zij daarvan? Wilden ze haar ook uithuwelijken en heeft zij dat weten te voorkomen? Of wezen haar ouders uithuwelijking en alles wat daarbij hoort juist af?
Verleden jaar raakte Khadija Arib in opspraak. Uit de ambtelijke staf van de Tweede Kamer kwamen beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag. Ze zou tegenover ondergeschikten tiranniek optreden en grossieren in onredelijke verwijten. De NRC schreef daar een uitvoerige reportage over. Daaruit kwam één constante naar voren: wie werkt voor Khadija Arib houdt dit zelden lang vol. Ze kreeg zelfs heibel met de Ondernemingsraad en je moet als leidinggevende vér gaan voor een ondernemingsraad zich van je af keert. Bij de Kamerstaf dankte men dan ook verscheidene opperwezens op de blote knieën toen zij als voorzitter werd weggestemd. De onvrede over Aribs functioneren kwam pas naar buiten toen zij dreigde terug te keren als voorzitter van de enquêtecommissie Corona. Het totale presidium van de Tweede Kamer vond deze zaak zo ernstig dat het besloot een onderzoek in te stellen.
Khadija Arib vatte bij Zomergasten de zaak wel zeer kort samen: het was allemaal roddel, laster en achterklap. Haar opvolgster Vera Bergkamp gaf een treffend staaltje machtsmisbruik ten beste. Zij kon zich niet verdedigen zonder de inhoud van de anonieme brieven te kennen. Voor het overige waren fluistercampagnes aan de orde van de dag in politiek Den Haag. Men had er pas eentje gestart ter beschadiging van Pieter Omtzigt.
Nu ging Theo Maassen onverwacht in de aanval. Hij hield op met vragen stellen maar confronteerde Arib met het andere verhaal over de kwestie, dat van de onmogelijke bazin. Zoiets moet je als interviewer niet doen. Dan trekt de studiogast ook een muur op en herhaalt de eigen visie op de gang van zaken. Dat geldt zeker voor politici want die hebben allemaal van spindoctors geleerd dat je op de televisie ongeacht de vragen je boodschap continu moet herhalen.
Wat doe je wel? Je vraagt door: uit welke hoek komen de lasteraars? Waar beschuldigen ze U van? Wie denkt U dat het zijn? Waarom bent U niet juist Kamerlid gebleven onder deze omstandigheden? Waarom denkt U dat ze U aanvallen? Hebt U zelf enig idee over de redenen waarom mensen U blijkbaar haten? U geeft de indruk dat U bij de staf orde op zaken moest stellen in opdracht van de Tweede Kamer. Wat trof U aan? Wat ging er mis? Welke veranderingen wilde U doorvoeren? Kreeg U daarbij veel tegenwerking? Uit welke hoeken van het Kamerbedrijf? Altijd vriendelijk blijven. Nooit de rechercheur uithangen zoals Sven Kockelmann te graag doet. Het is - nogmaals - steeds zaak de zomergast niet aan te vallen maar te helpen de zaken te preciseren. Je staat tenslotte in dienst van het publiek.
Dat doet Theo Maassen haast nooit. Daarom is de lof aan zijn adres onverdiend.
Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.
Beluister het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Oppenheimer