Is Rutte wel geschikt voor die baan bij de NAVO?
In de media en de politiek heerst grote voldoening over het feit dat Mark Rutte een benoeming tot secretaris-generaal van de Navo niet zal ontgaan. Moet je de commentatoren geloven, dan hangen de leiders van andere landen – grote en kleine – massaal aan zijn lippen. Rutte wordt internationaal geroemd om zijn grote ervaring en zijn talent voor het overbruggen van tegenstellingen. Met hem aan het roer komt het allemaal piekfijn in orde. Hij kan zélfs door één deur met Trump. Nee, die Rutte moeten wij hebben op het hoofdkwartier in Brussel. Geweldig. In zijn eentje laat hij zien, waarin een klein land groot kan zijn.
In de bijna veertien jaar van zijn premierschap heeft Rutte zich laten kennen als een control freak, die het beleid van zijn coalities zoveel mogelijk voorbereidde in politieke kookstudio's waar de openbaarheid niet aan te pas kwam. Zo smoorde hij het politieke debat in het parlement. De Kamerleden van zijn coalitie waren van tevoren precies geïnstrueerd over wat zij mochten zeggen en hoe ze dienden te stemmen. Bij bedrijfsongevallen redde Rutte de eigen huid met leugens en politieke vergeetachtigheid. Eén ding was altijd duidelijk: van verrassingen hield deze premier niet. Mede in verband met zulke situaties schijnt er een duidelijk contrast te bestaan tussen zijn publieke bonhomie en zijn ontplofbaarheid binnenskamers.
Rutte's compromissen, dealtjes en 'geitenpaadjes' hebben met taal te maken. Het gaat bij hem om woorden die de lading dekken, zelden om de lading zelf. Zolang politici zich door woorden lieten bedwelmen, bleef de positie van de premier onbedreigd. Als je de werkelijke lading van ruim dertien jaar Rutte onder de loep neemt, dan ontdek je voornamelijk bezuinigingen, al dan niet als 'hervorming' vermomd.
Tegen het eind van Rutte's politieke houdbaarheid in Nederland kwamen steeds meer crises aan het licht: rond de toeslagen, rond de woningbouw, rond de zorg, rond het onderwijs, rond de stikstof en rond de energietransitie. Er is een deelschandaal in ontwikkeling rond het elektriciteitsnet dat niet bestand blijkt tot de overstap van gas op stroom. Het land krijgt ondertussen trekken van een narcostaat, onder meer omdat een deels kapot bezuinigde, verbureaucratiseerde politie eigenlijk geen partij is in de war on drugs.
Als Rutte eindelijk vertrekt laat hij een land achter in grote problemen. Klein voorbeeld: er wordt momenteel in de politiek nogal geluld over een vrijwilligersjaar bij de krijgsmacht, achttienjarigen moeten worden gestimuleerd het uniform aan te trekken in de hoop dat zij daarna voor langere tijd hun lot met defensie zullen verbinden. Onder Rutte is enorm op de strijdkrachten bezuinigd. In 2015 – ruim ná Poetins annexatie van De Krim dus – viel de hakbijl op de Nationale Reserve of in jargon de Natres. Dat is een vrijwilligersleger. Net als veel studenten trad mijn zoon na een stevige keuring toe omdat je per dag een soort vergoeding kreeg van 50 euro. Al gauw ging het hem niet meer om het geld maar om het uniform en het motto van de strijdkrachten: beschermen wat ons dierbaar is. Door de bezuiniging was er echter nog maar weinig geld om de leden van de Nationale Reserve dienst te laten doen. Net als veel van zijn maten leverde mijn zoon zijn uniform teleurgesteld in.
Dit soort dingen prijken massaal op de conduitestaat van Rutte. Denk ook aan de velen die gedesillusioneerd weglopen uit zorg of onderwijs. Het Peter principe zegt dat carrièremakers pas worden gestopt, als zij het niveau bereiken waarop hun zwakke punten zonneklaar naar voren komen. Rutte heeft zich ongetwijfeld met groot talent ingelikt maar het is zeer de vraag of iemand met zijn eigenschappen de aangewezen persoon is om de NAVO te leiden nu het er zo om spant. En kom niet aan met het praatje dat hij zo'n geweldig oliemannetje is. Met Rutte aan het roer mogen wij ons hart vasthouden.
Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.
Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Navalny en hoe ze in Rusland al eeuwen omgaan met politieke tegenstanders