Dit is de grootste stilzwijgende code in de beschaafde wereld

In december word je doodgegooid met vredeswensen. Om met z’n allen wat toleranter te zijn, lief te zijn voor elkaar of desnoods alleen maar wat vriendelijker. Dat er al genoeg haat en geweld is in de wereld. Daarna wordt ’t even stil op Facebook en in de brievenbus, want dan zitten we met z’n allen onze kerstdiners weg te werken. Met als kroon daarop een goede rollade, konijn, kalkoen, varken van het spit, boerderijkip, hertenrug, zalmmoot of tonijn. (‘Duurzaam gevangen? Er stond geloof ik wel een logootje op de verpakking dat ’t dolfijnvriendelijk is ofzo.’) We bespreken de ongelijkheid op ons werk en in de wereld. En houden we ons hart vast voor de toekomst met Trump en de PVV. Eensgezind beamen we de juiste mening en houden nog wat ruimte over voor het dessert.

Aan al die miljoenen eettafels is er dan, maar eigenlijk het hele jaar door, een stilzwijgende code van kracht. Het komt erop neer dat we de juiste dingen vinden en zeggen: hongersnood Zuid-Soedan – heel erg. Trump blijft laconiek over de opwarming van de aarde – zorgelijk. Weer tienduizenden dieren omgekomen bij een stalbrand – vreselijk. Vuurwerk brengt luchtkwaliteit op veel plekken tot onder alarmgrens – tjeetje. We kijken er serieus bij, maar het mooie is: we hoeven er verder niks mee te doen als we in de winkel staan!

Kopen we die vrije-uitloop boerderijkip van 40 euro of pakken we toch die bonusaanbieding mee? Gaan we hybrides vergelijken of kiezen we met gelijke bijtelling toch voor die pittige turbomotor? Stallen we voor iets meer rente ons geld bij de bank die daar megastallen en wapenfabrikanten mee financiert? Opeens sta je daar alleen voor dat schap of naast die glimlachende dealer. En weten we allemaal: als ik voor de voordeligste keus ga neemt niemand me dat kwalijk. Correcte mening of niet: de buurman staat toch te glimmen als we met een mega BBQ-pakket naast ons luxe Big Green Egg staan. Of naast die Alfa met 190pk.

Maar verdorie, de laatste jaren duiken er steeds meer spelbrekers op. Vegetariërs, veganisten; we hebben ze geprobeerd te ridiculiseren en weg te lachen. Maar het worden er steeds meer. Het wachten is op dat er eentje opduikt op jouw afdeling: zit je voortaan met samengeknepen billen aan de bal gehakt of broodje kroket bij de lunch. Want je weet: hij of zij víndt daar iets van. En diep vanbinnen weet je ook donders goed dat ze een punt hebben. Maar dit was niet de code!

We zouden dierenmishandeling en de bio-industrie gewoon erg vinden met z’n allen. Maar niet die filmpjes kijken die door extremisten in die stallen en slachthuizen gemaakt worden. We weten heus wel dat we daarna geen hap meer door onze keel krijgen. Dus: gewoon niet kijken! Dat veetransport wat je af en toe inhaalt waarbij één zo’n koe of varken je altijd aankijkt is al erg genoeg. Als we nou allemaal niet kijken – prima. Kunnen we blijven consumeren zoals we doen en toch een goed mens zijn.

Gewoon een tientje naar WNF overmaken en af en toe zo’n online petitie tekenen. Net als iedereen. Het meeste veevoer voor het westen wordt geteeld in landen waar kinderen doodgaan van de honger, maar jij en je kinderen hebben toch vlees nodig voor voedingsstoffen die niet in planten zitten? En ja, de bio-industrie schijnt een enorm aandeel in de uitstoot van broeikasgassen te hebben, maar als je nou gewoon voortaan op de fiets naar sportschool gaat? Alle kleine beetjes helpen en we moeten toch allemaal een steentje bijdragen – dan doen anderen maar een ander steentje. En kan jij gewoon een sateetje of een Big Mac bestellen. Misschien een beetje hypocriet om dan wel te zeggen om dieren te geven, maar als we dat nou allemaal zijn is het niet erg meer. Niemand kan elkaar iets verwijten. Ideaal!

Het is de grootste stilzwijgende code in de beschaafde wereld. Maar hij werkt zo goed; niemand wil het erover hebben. Het broodje kroket, de sushi en de biefstuk is en blijft verheven boven ieder ideaal. Begin je er heel voorzichtig over, dan zijn ergernis (‘ik respecteer je maar je moet mij niks opleggen’), verdediging (‘ik eet heel weinig / meestal biologisch vlees’) en verwijten (‘draag je dan geen leren schoenen?’) je deel. In het laatste nummer van Psychologie Magazine staat: ‘Gedacht werd altijd dat het hun radicaliteit is die ergernis oproept, maar dat blijkt niet het hele verhaal. Uit nieuw promotieonderzoek van de Leidse sociaal psycholoog Florien Cramwinckel blijkt dat we ons storen omdat de activisten ons indirect wijzen op ons eigen slechte gedrag.’

Precies: de code wordt doorbroken. Idealisten die het kunnen opbrengen hun consumptie écht te veranderen om minder schadelijk te zijn voor de wereld: het zijn de grootste spelbrekers van onze tijd. Want als zij het kunnen, kunnen we het allemaal en daar hebben we he-le-maal geen zin in. Mijn goede voornemen voor 2017: de grootst mogelijke spelbreker zijn. Wie doet er mee?