Is dit waar het algemeen kiesrecht ons gebracht heeft?
We creëren onze eigen vijanden en met een stem op iemand die groepen categorisch buitenspel zet, doen we een extra duit in het zakje.
De verkiezingen zijn meer dan twee weken geleden en nog altijd kan ik me maar moeilijk bij de uitslag neerleggen. Inmiddels weet ik dat mensen die op Wilders hebben gestemd niet allemaal tegen buitenlanders zijn en dat veel mensen op hem stemden om hun ongenoegen te willen uiten tegen andere partijen. De overwinning van Wilders zou zo dus een optelsom van proteststemmen zijn. Het is een keihard nee tegen de toeslagenaffaire, het gedoe over het klimaat, het tekort aan woningen, het groeiende aantal daklozen en armen en noem de hele ravage die Rutte in dertien jaar heeft aangericht maar op. Ik schreef deze zomer al dat mensen moe zijn van alle problemen en dat de verkiezingen daarom gewonnen zouden worden door een partij die de problemen ontkent of een makkelijk slachtoffer aanwijst.
In moeilijk doen hebben we sinds corona geen zin meer. Ik probeer dat te begrijpen. Wat ik echter niet kan begrijpen is waarom de kiezers denken dat Wilders de juiste persoon is om bij te klagen. Ik weet dat het op veel kritiek komt te staan, maar ik dacht de afgelopen weken geregeld terug aan het Duitsland van de jaren dertig van de vorige eeuw. Toen baalden veel mensen van de hoge werkloosheid en de hoge inflatie die het gevolg waren van de beurscrash in Amerika en vooral van de sancties (de herstelbetalingen) die de nieuwe republiek opgelegd had gekregen na de Eerste Wereldoorlog. Mensen stemden toen massaal op Adolf Hitler om hun ongenoegen te uiten en omdat hij beloofde onder de voorwaarden van het Verdrag van Versailles uit te komen. Waarschijnlijk waren de mensen die op hem stemden heus niet allemaal tegen Joden. De opmerkingen daarover in het programma van de NSDAP namen ze maar even voor lief. Het zou immers toch zo’n vaart niet lopen met de Joden.
Deze argumenten hoor ik nu ook van mensen die op Wilders hebben gestemd. Volgens hen zullen moslims en leden van de LHBTIQA+-community heus niet zoveel merken van de overwinning van de PVV. Ik denk dat dit naïef is. De afgelopen weken heb ik op verschillende plekken mijn zorgen over de verkiezingsuitslag geuit en steeds wordt mij gevraagd niet gevoelig te zijn en te stoppen met het schofferen van de kiezer. Ik zou de democratie moeten respecteren en me derhalve neer moeten leggen bij de verkiezingsuitslag. Dit keer vind ik dat moeilijk. Mensen die op Wilders stemden wisten immers heel goed waar ze ‘ja’ tegen zeiden. Deze man zit al jaren in de politiek en hij is een publiek figuur die overal verkondigt hoe hij over migratie, de islam, hoofddoekjes, de Koran en moskeeën denkt. Daar kan geen misverstand over bestaan. Ik dacht de afgelopen week terug aan de 4 mei-lezing van Arnon Grunberg uit 2020, waarin hij zei “Als ze het over Marokkanen hebben, hebben ze het over mij”. Ik begrijp nu meer dan ooit wat hij daarmee bedoelde. Als Wilders over keppeltjes, synagogen en de Thora zou praten zoals hij over hoofddoeken, moskeeën en de Koran praat, was het land te klein geweest. Die vergelijking is misschien misplaatst, maar laten we er even over nadenken. En laten we ons dan ook herinneren hoe Wilders sprak over een nep-parlement, hoe hij journalisten tuig van de richel noemde en zelf het enige lid van zijn partij is waardoor voor inspraak en tegenspraak niet echt ruimte is. Heel fraai is dat allemaal niet.
Ik vind het zelfs een beetje eng dat deze man zoveel aanhangers blijkt te hebben. Is dit een effect van het laten spreken van de onderbuik? En is dit wat het algemeen kiesrecht ons de afgelopen honderd jaar heeft gebracht? Een stem op twee mannen, Hitler en Wilders, die niet veel op hebben met de rechtsstaat? En dan laat ik de keuze op Orban, de FPÖ en andere extreemrechtse partijen in Europa nog buiten beschouwing.
Deze keus op Wilders zat eraan te komen. Vooral sinds de coronacrisis is er een flinke groep mensen die de wetenschap, de media, rechters, politieagenten, het onderwijs en de overheid wantrouwt. De PVV en andere populistische partijen voeden dat wantrouwen en daarmee maken ze alles wat ons moet informeren, inspireren en, nu en dan, corrigeren vleugellam. Dat is gevaarlijk. Als je dit nog aanvult met de boodschap dat het goed is om hoofddoeken en moskeeën uit het straatbeeld te verwijderen en dat er niets hoeft te gebeuren aan het gegeven dat mensen met een migratieachtergrond vanwege hun afkomst amper een stageplaats of baan kunnen krijgen en geweerd worden uit het uitgaansleven, wordt de situatie helemaal explosief. Dan hoef je niet verbaasd te zijn als mensen zich ingraven in hun eigen waarheid, zich tegen elkaar keren en uiteindelijk, al dan niet met geweld, in opstand komen. We zien dat nu al gebeuren en scharen dat dan onder criminaliteit of terrorisme, terwijl dit acties zijn van groepen die door discriminatie en uitsluiting afdrijven van de samenleving. We doen dit dus zelf. We creëren onze eigen vijanden en met een stem op iemand die groepen categorisch buitenspel zet doen we een extra duit in het zakje.
Alles bij elkaar is het gewoon een rotzooi. Ik ken veel mensen aan de ‘onderkant’ van de samenleving en hoor hun verhalen vol frustratie en onmacht. We weten allemaal dat er een hoop misgaat in dit land, in Europa en in de wereld, maar waarom moeten moslims en/of vluchtelingen daar de schuld van krijgen? Waarom trappen mensen in het verhaal van zondebokken? En dan kunnen mensen zeggen dat er ook moslims op de PVV stemden en dat daaruit blijkt dat Wilders helemaal niet zo vijandig naar de islam zou zijn. Dat aantal stemmers blijkt na onderzoek toch vrij laag te zijn en de moslim die ik hoorde over zijn stem op Wilders wist niet wat Wilders al twintig jaar over de islam roept en kende ook zijn standpunt over Israël niet. Dat is pijnlijk. Nog los van de groep moslims die voor Wilders zou hebben gestemd omdat hij 'ook tegen homo's' zou zijn. Het is allemaal onwetendheid en/of onverdraagzaamheid en daarmee ontzettend pijnlijk.
Ik weet al twee weken niet meer wat ik ermee aan moet. Ik heb vrijwel doorlopend een onheilspellend gevoel en als ik dieper probeer na te denken word ik koortsig. Niet alleen vanwege het politieke klimaat in Nederland, maar ook door ontwikkelingen in de rest van de wereld. Poetin maakt grote stappen in Oekraïne, Amerika slaat een flater om dat ze hun steun aan Oekraïne niet meer rond krijgen en hun greep op de Israëlische premier Netanyahu kwijt zijn en van Iran tot Jemen worden militante groepen steeds onrustiger omdat ze de ‘vergeldingen’ in Gaza veel te ver vinden gaan. En ondertussen laat het Israëlische leger Palestijnse mannen naakt op straten van Gaza zitten. Het lijken beelden uit Abu Ghraib, Guantanamo Bay of van IS of de Taliban, maar zijn actie van een volk dat zich uitverkoren noemt en er trots op is ‘de enige vrije democratie in de regio te zijn’. Het is bij de beesten af.
Inmiddels zijn in Gaza meer dan de helft van alle huizen verwoest, zijn er 1.800.000 mensen op de vlucht of dakloos en ruim 17.000 mensen zijn omgekomen, waaronder meer dan 6.000 kinderen. Gewoon weg, dood. Alsof het niets is. Bij de Verenigde Naties is vrijdagnacht weer gestemd voor een staakt-het-vuren en de Verenigde Staten stemde als vanouds tegen. Of nou ja, Amerika sprak zoals altijd haar veto uit en laat Israël dus doorgaan met het schenden van mensenrechten en het verdrijven en uitroeien van de Palestijnen. We staan erbij, we kijken ernaar en een enkeling praat het nog altijd goed. Genocide is blijkbaar prima als het de juiste mensen treft.
Onwillekeurig denk ik daarbij ook terug aan de val van Srebrenica in 1995 waarbij de internationale gemeenschap ook niet echt haar best deed de afslachting van 7500 moslims te voorkomen. Is dit een patroon? Doet het leven van moslims er voor ons gewoon niet zo toe? En verklaart dat dan ook onze slappe houding tegenover de bombardementen op Gaza, het verschil in de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne en uit Syrië en de massale stem op mensen als Geert Wilders die moslim ook liever kwijt dan rijk zijn?
Ik weet het even niet meer. Ik voel me moe en machteloos. Op te veel terreinen zijn dingen aan het schuiven. De wereld is in en in verdorven. Eigenlijk is daar niet veel meer over te zeggen. We leven in donkere tijden. Zoveel is zeker.