Is dit hoe populisme er in de praktijk uitziet?

Open brief aan onze premier over bevlogen pragmatisme zonder samenhangende visie en het MacGyver-kabinet.

Beste premier Schoof,

Over de plannen van uw kabinet is een hoop te zeggen en dat zal ik de komende tijd ook heus wel doen. Gisteren ging er al een kattenbelletje naar mevrouw Van der Plas en vandaag klim ik spontaan voor u in de pen. Ik blijf namelijk wat hangen bij twee woorden die u uitsprak tijdens de presentatie van de kabinetsplannen. Het gaat om de woorden ‘bevlogen pragmatisme’. Dat klinkt heel mooi, maar mij stemt het weinig hoopvol. Bij pragmatisme denk ik namelijk aan snelle oplossingen, aan even snel iets fiksen terwijl je weet dat het niet de echte oplossing is. Het is plakband plakken op een lekke zwemband, een touwtje om een loshangende uitlaat binden om het klepperen tegen te gaan of een opengevouwen kartonnen doos in een deuropening zetten om de hond tegen te houden. Het werkt even, maar uiteindelijk moet je toch een nieuwe zwemband kopen, met je auto naar de garage en nadenken over een hordeur of een hekje. Denkt u dat uw kabinet daaraan toekomt of blijft het bij het snelle fiksen?

Een ander probleem, of eigenlijk ligt dit in het verlengde van wat hierboven staat, is dat pragmatistische mensen zelden naar de lange termijn kijken. Ze fiksen soms wel dingen, doen aan symptoombestrijding, maar hebben nauwelijks oog voor het grotere geheel. Zo’n samenhangend verhaal miste ik al toen in mei het hoofdlijnenakkoord gepresenteerd werd en ik mis het nu weer in dit regeerakkoord. Op veel terreinen weten uw bewindspersonen nog niet eens wat ze precies gaan doen. Is dat werkelijk hoe u politiek wilt bedrijven? Zonder visie, zonder samenhang en zonder duidelijke stip aan de horizon? Is dat niet wat armoedig? Of haalt uw kabinet misschien inspiratie bij de televisieserie MacGyver uit de jaren tachtig van de vorige eeuw? Deze televisieheld was ook een ster in improviseren en (pragmatisch) dingen in elkaar knutselen. MacGyver streed alleen voor een rechtvaardige wereld en bij uw kabinet twijfel ik daaraan. Uw bevlogen pragmatisme lijkt niet echt naar een betere wereld te leiden.

Of is dit hoe populisme er in de praktijk uitziet? Je neemt wat geluiden van de onderbuik bij elkaar en knutselt met dit vat van tegenstijdigheden een actieplan en een begroting. Werkt het zo misschien? Even snel een crisis uitroepen en de Tweede Kamer buitenspel zetten. Even snel toch van boeren eisen dat ze de veestapel kleiner maken, even snel een verhoging van het collegegeld er doordrukken, even snel de publieke omroep - en daarmee de nieuwsvoorziening - in de problemen brengen door de subsidies flink te verlagen en even snel een verlaging van belastingen voor werkgevers. Even niets doen aan de enorme prijsstijging van treinkaartjes en de verlaging van het eigen risico en ondertussen wel wat extra geld binnenharken door de BTW op boeken en musea- en theaterbezoek te verhogen. Ik zie de grote lijn niet en u legt het niet uit. U had het over hoop, lef en trots, maar ik weet niet hoe ik die termen moet duiden. Hoopt u dat de Europese Unie wat wetten en regels in trekt zodat uw kabinet dingen kan doen die eigenlijk niet mogen? Denkt u dat uw kabinet lef toont door geld weg te halen bij onderzoek en onderwijs, het toe te staan dat huren verhoogd worden, het collegegeld stijgt en de studiebeurs minder wordt? En bent u er trots op dat Nederland straks bekend staat als een van de meest onverdraagzame landen ter wereld? Doelt u daarop met die drie prachtige woorden?

Uw kabinetsakkoord lijkt dus een grote kluwen van maatregelen en er lijkt geen enkele logica in te zitten. Ik zie ook de ambities van de coalitiepartijen amper terug. Nieuw Sociaal Contract beloofde de kiezers meer transparantie en een nieuwe bestuurscultuur en toont nu dat fractievoorzitters zich in achterkamertjes toch bemoeien met uw plannen en de begroting en staat toe dat de oppositie straks buitenspel staat als de asielcrisis wordt uitgeroepen. Is dit geen kiezersbedrog? En hoeveel crises gaat uw kabinet nog meer uitroepen om de democratie uit te kunnen hollen?

En de BBB doet het wat betrouwbaarheid niet veel beter. Ze beloofde de boeren rust, duidelijkheid en vrijheid, maar kunnen ondanks alle stoere woorden tijdens de verkiezingscampagne toch niet voorkomen dat de veestapel moet krimpen, dat de wetgeving rondom het uitrijden van mest blijft zoals het was en ze kunnen ook geen rekenmodel vinden waardoor de stikstofuitstoot toch wat minder uitvalt. Is dit volksverlakkerij of gewoon slecht onderhandelen?

De PVV is natuurlijk wel heel stoer door hard te roepen dat ze het strengste asielbeleid ooit gaan uitvoeren en daarmee ook het meest onverdraagzaam te zijn naar vluchtelingen, maar de PVV had ook beloofd meteen het eigen risico in de zorg af te schaffen, de zorg te beschermen tegen investeerders en automobilisten direct weer 130 kilometer per uur te laten rijden. Wilders nam Timmermans nog de maat toen de voorman van GroenLinks-PvdA zei dat dingen niet van vandaag op morgen geregeld kunnen zijn en nu is de eerste verlaging van het eigen risico waarschijnlijk pas in 2027, krijgt private equity ruim baan in de zorg omdat PVV-minister Agema tot nieuwe inzichten is gekomen en moet nog even goed gekeken worden waar er precies 130 gereden kan worden en vanaf wanneer dat dan is toegestaan. Hoe moet de kiezer dat zien? Als leugens? Of misschien als slimme verkooppraatjes?

De VVD doet nog het meest wat ze beloofd heeft. Die partij is asociaal als altijd. Ze staat toe dat werkgevers zo weinig salaris betalen dat de overheid het moet aanvullen met zorg- en huurtoeslag en allerlei andere voorzieningen, ze zorgt ervoor dat diezelfde werkgevers via allerlei belastingverlagingen en andere regelingen ook nog minder in de collectieve pot gooien waaruit de toeslagen betaald moeten worden en ze investeert goed in defensie, politie en veiligheid om te voorkomen dat de onderkant van de samenleving in opstand komt of gaat jatten. En ondertussen steunen ze PVV in het strengere asielbeleid en halen ze achter de schermen samen met de BBB arbeidsmigranten het land in omdat het electoraat dat nodig heeft in de logistiek, de slachthuizen, land- en tuinbouw en andere sectoren waar anders geen personeel te vinden is.

De VVD heeft dus een redelijk samenhangend beleid waarbij gezorgd wordt dat geld niet van rijk naar arm stroomt, maar verder lijkt uw kabinet aan elkaar hangen van wat losse hobby’s die tezamen amper een beeld schetsen van het Nederland dat u voor ogen heeft. Dat bevlogen pragmatisme van u is dus een beetje houtje-touwtje en lijkt uiteindelijk te leiden tot een land dat klappert, lek is en dat steeds achter de feiten aanloopt. Ik ben benieuwd hoe lang dat goed gaat. Eerlijk gezegd hoop ik niet heel lang, zodat de schade beperkt blijft. En dan hoop ik dat na uw liegende en pragmatische beunhazen echte vaklieden komen die ons land opbouwen met een vrolijke, zonnige, maar vooral heldere visie. Dat zou toch een verademing zijn.

Ik wens u veel sterkte en wijsheid. Het zal een pittige rit worden.

Met vriendelijke groeten,

Rutger