Is de overheid bang voor de delende burger?

Een jaar geleden vond ik een folder in mijn brievenbus. Elke zondag kookt de buurtkok en hij bezorgt maaltijden aan huis. Alleen voor de drie flats rond ons parkje. Het resulteerde in heerlijke maaltijden en gesprekjes in de lift. Lukte het flamberen bij jou? Was dat witte nou het toetje of een voorgerecht?

De deeleconomie is in opkomst en enorm hip. Het lijkt daardoor alsof het pas recent is uitgevonden. Maar de deeleconomie is eigenlijk van alle tijden. Buren lenen de grasmaaier of een kopje suiker.

Nieuw zijn de vele online platforms die het delen makkelijker te maken. Peerby bijvoorbeeld, zodat ook de anoniem levende stedeling een boormachine kan lenen van de buren. Thuisafgehaald, zodat ook anderen in de wijk kunnen genieten van jouw nasi goreng en Airbnb, zodat dat je je logeerkamer kunt delen met toeristen.

De nieuwe deeleconomie heeft veel voordelen boven de oude lineaire economie. Producten en dus grondstoffen worden efficiënter gebruikt. Mensen die in dezelfde buurt wonen of dezelfde interesses hebben krijgen meer onderling contact. Eigen initiatief van mensen wordt beloond en innovaties gestimuleerd. Burgers verdienen wat bij of starten een eigen bedrijf.

Je zou verwachten dat een overheid die streeft naar een participatiemaatschappij dolblij zou zijn met deze ontwikkeling. Maar toch is onze overheid, die ondernemers en de vrije markt de hemel in prijst, plots minder blij als burgers daadwerkelijk zelf of in lokale collectieven gaan ondernemen.

De overheid lijkt bang voor lokale macht van burgers die wat bijverdienen.

Ons ministerie van Economische Zaken en Innovatie bijvoorbeeld, vindt energieproductie decentraliseren naar burgers en hun lokale coöperaties doodeng. Het ministerie vreest minder belastingopbrengsten en een negatief effect op grote fossiele energieproducenten. Daarom wordt de decentrale schone energiesector in Nederland met ingewikkelde en lastige regels bewust klein gehouden.

Naast een afzijdige overheid zijn er bedrijven die klagen over oneerlijke concurrentie en omwonenden die overlast ervaren. Ook is niet iedereen blij met de verschuivingen op de arbeidsmarkt.

De deeleconomie en de bijbehorende platforms zorgen inderdaad voor enorme veranderingen op de arbeidsmarkt, geven nieuwe concurrentie en veroorzaken soms overlast. Journalisten, de ondernemers op de 2de handsmarkt en musici hebben dat al ondervonden. Hun antwoorden waren bijvoorbeeld De Correspondent, Blendle, Marktplaats, GratisAfgehaald, Sellaband en Spotify.

Op dit moment gaat de maatschappelijke discussie vooral over Airbnb en Uber vanwege veiligheid, Amerikaanse dominantie, overlast en oneerlijke concurrentie.   Met tegenzin lijkt de overheid in beweging te komen als er misstanden dreigen te ontstaan. Maar Airbnb met controleurs in toom houden is onbegonnen werk; zoals Amsterdam op dit moment ervaart.

Veel beter is de kracht van het platform zelf in te zetten. Voer zelfregulering door feedback in. Vijf meldingen bij Airbnb, door buren die overlast hebben, en het adres verdwijnt een maand van de site. Reguleren via reputatie werkt in de hele deeleconomie behoorlijk goed.

Het is voor delers nu lastig om deelrisico’s zoals autoschade of inboedel goed te verzekeren. Als de verzekeringsbranche zelf niet in deze nieuwe markt springt zou de overheid hen een duwtje kunnen geven. Een Airbnb brandverzekering is relatief snel te realiseren en die krijg je, als verhuurder, alleen als de veiligheid van je pand op orde hebt.

De reflex om te klagen over oneerlijke concurrentie overkomt elke nieuwkomer op de markt. Wat concurrentiedruk om te gaan leveren wat klanten willen is de essentie van de vrije markt. De taxibranche in Nederland scoort niet erg hoog op klanttevredenheid. Wellicht zijn Snapcar en Uber nodig om de sector tot innovatie te dwingen.

Een moderne overheid denkt na over simpele belastingregels voor de lokale op participatie gerichte deeleconomie. De regeldruk voor ondernemers moet omlaag zegt dit kabinet en de mensen in de deeleconomie wachten met smart op een uitgestoken hand. Energiecooperaties moeten zich door een woud aan onmogelijke regels worstelen om in aanmerking te komen voor een belastingverlaging. Bij autodelen is er gedoe met lease-auto’s en van thuiskoks wordt de voedsel- en warenautoriteit zenuwachtig. De komende belastingherziening biedt hiervoor een gouden kans.

In plaats van afzijdig te blijven moet de overheid in ieder geval zorgen dat de nieuwe deelmarkt toegankelijk blijft voor kleine, lokale en sociale platforms. Dus zal ze na moeten denken hoe monopolieposities voor grote, vaak Amerikaanse, commerciële platforms voorkomen kunnen worden.

De ondernemende burger smacht naar een overheid die durft te denken in netwerken van producenten/consumenten. Die snoeit in het woud aan regels uit de ouderwetse lineaire economie. Een overheid die niet bang is voor de decentrale en democratische deeleconomie van deze tijd.