In Volland staat een huis

Het meest spectaculaire jaargetijde is weer in zijn volle omvang losgebarsten. De laatste maanden van het jaar tonen ons hun jaarlijks terugkerende modespektakel waarin een permanent wisselende, en razendsnel in kleurschakeringen veranderende, wervelende show van vallend blad de toon zet.

Helblauwe open luchten wisselen af met vurig roodgeslierde dämmerung. Ruige, loodgrijze decorstukken waar de spanning van mogelijke regenval altijd voelbaar is. De mooiste bui is zo’n regenbui die zich niet aankondigde maar er ineens was. Een ruisend gordijn van water, gistend en tikkend over gebouwen en op straat. Het is een geruststellend en tegelijkertijd overweldigend geluid.

De nazomer trekt uit alle macht aan Moeder Natuurs teugels opdat de temperatuur nog éven aangenaam blijft. Het seizoen van verrassing, verwarring maar ook van de verwachting. De natuur toont zich op zijn melancholisch mooist. Dat noodt tot lange wandelingen in bos, langs strand maar ook door de stad.

Waar de verharding ophoudt, begint daar een gecultiveerd leven van parken, bosschages en groenstroken. Bomen gevangen in een kraag van beton of met welhaast wiskundige precisie gepland en geplant, geven de straten en plantsoenen een aanschijn van verbroedering. Alsof zij een herfsttoneelstuk opvoeren ten bate van de stedeling die de échte natuur zo node mist.

Zo’n geïnspireerde herfstwandeling dreef mij door de stad waar zich een klein drama bleek te voltrekken. Sommige straten of lanen passeert men namelijk ongemerkt maar soms verzeilt men in het vangnet van een andere dimensie. Het kunnen de bouwmaterialen, de bouwstijl of de omgeving zijn. Ineens creëren al die factoren een zekere sfeer, een ‘Je ne sais quoi’ of zelfs regelrecht unheimisch gevoel. Hoe kan dat toch? Hier staan onschuldige fraaie bouwsels met vrolijke groene tuinen en toch kan het in zo’n buurt aanvoelen alsof er net een moord gepleegd is.

Dat móet dus aan de beobachter liggen, er is nauwelijks een andere verklaring mogelijk. De wind, het dwarrelend blad en de onvermoede lichtval geeft die straten een vreemdsoortig kunstmatig aanzicht. En waar lijken steden nog het meest op zichzelf? In de oude wijken uiteraard.

Een heel straatje blijkt hier ‘verdwenen’. Hier woonden echte mensen hun echte levens. Hun lief en leed is vervlogen en ligt nu begraven onder een donkerbruine en grijswitte steenberg die nog wat na lijkt te roken.

De zon heeft ineens vrij spel en beschijnt het ooit zo donkere, nauwe, nu lege straatje. Spreekt men nog van ‘straat’ als er geen huizen meer staan? Een pijnlijke overweging. Halfkale bomen knipperen verbaasd met de ogen en de sombere wijk trekt zich op aan de ontstane fatamorgana.

De sloopkogel bleek genoeg om ruimte en lucht te verschaffen die hier al jaren was gehuld in schemerig halfduister. Wie hier liep zag de woningen langzaam verpauperen. Scheuren in de muren, afgebladderde raamkozijnen, afgetrapte deuren en naamloze deurbellen. Geen enkel kleurig contrast. Het maakte de straat onleefbaar en nu zullen binnenkort de resten plaatsmaken voor een nieuw woonblok. Niet alleen opgetrokken uit warm rode baksteen maar grotendeels uit beton. Dat bouwt snel, biedt efficiënte woonruimte maar ik vraag mij af of de originele bewoners zullen terugkeren. Nieuwe muren, nieuwe huren.

In 1990 werden aan een aantal ‘bekende Nederlanders’ tien vragen voorgelegd die vervolgens, ten bate van Jantje Beton, in een boekje werden gebundeld. Één van die vragen was: Als u gevraagd wordt Nederland een andere naam te geven, hoe zou u uw vaderland dan noemen? Het opvallend vaak gegeven antwoord, ruim dertig (!) jaar geleden dus, was: Volland.

We waren toen met 15.000.000, en inmiddels met 18.000.000 inwoners. Vollands glorie?