In naam van Oranje, schaf af die monarchie!

Over twee weken is het weer zover: Koningsdag. Of eigenlijk koningsdag, zonder hoofdletter – want ook de koning is maar een mens. Het is de enige verjaardag die ons een vrije dag oplevert. Maar betekent de monarchie verder nog iets nuttigs voor onze samenleving?

Discussie Het begint bijna op de Zwartepietendiscussie te lijken: eens in het jaar, rond het moment suprême, laait de discussie op. Toch lijken de status quo en haar vertegenwoordigers het er altijd over eens te zijn dat de discussie best gevoerd mag worden, maar natuurlijk niet op dát moment – er is immers een feestje gaande. Met argumenten kom je maar op een ander tijdstip, is de redenatie. Vandaar dat dit artikel ruim voor koningsdag geschreven is.

Nutteloos Nederland is sinds 1813 een monarchie zoals in haar huidige vorm. Al 206 jaar dus. In al die jaren heeft het koningshuis bar weinig betekend voor ons land, al lijken de Orangisten ons anders doen willen geloven. Desalniettemin kunnen democratie en monarchie niet samengaan. En daarom moet het koningshuis worden afgeschaft.

Napoleon Laten we bij het begin beginnen. Nadat Nederland niet langer onder de invloed van Napoleon lag, vond een drietal conservatieve en militaristische notabelen het tijd voor iets anders. Ze nodigden Willem Frederik (later Willem I) uit, een ex-veldheer en de eerste koning der Nederlanden, uit om vorst te worden. Hij kwam in 1813 aan op het strand van Scheveningen – volgens menig historicus een zwaar overschatte gebeurtenis. Eenmaal aangekomen in Den Haag mompelde deze kersverse Oranje iets over oude tijden die zouden herleven. En gelijk had hij. De tijd van de Oranjemonarchie zou nog eeuwen duren.

Eenheid Een aantal koningen en koninginnen later heeft Nederland Willem-Alexander als vorst. Hij wordt geroemd om zijn nuchterheid, en de gedachte dat hij de eenheid van Nederland zou symboliseren. Een koning voor eenheid is een contradictio in terminis. De monarchie is nooit op een democratische manier ingevoerd, nooit heeft een parlement besloten dat we een ongekozene als staatshoofd nodig hebben. Dat is dan ook mijn eerste bezwaar tegen de monarchie: het ondemocratische aspect. Monarch wordt men door middel van erfopvolging, een autoritair instrument om een familie in het zadel te houden. Niemand van buitenaf kan dus direct monarch worden, uiterst oneerlijk gezien alle privileges die een Oranje geniet.

Macht Dit valt nog veel moeilijker te rijmen als men beseft dat de koning ook nog eens politieke macht heeft. Want we zeggen dan wel dat het feitelijk een ceremoniële functie is, toch dient elke wet die is aangenomen door de Staten-Generaal, ondertekend te worden door de koning. Ook is de koning onderdeel van de regering en kan ministers of staatssecretarissen ontslaan. Weliswaar is het macht die tegenwoordig niet vaak tot problemen leidt, maar wel macht die je een ongekozen, apolitiek figuur niet zou moeten toevertrouwen. Immers, we weten niet wie ooit nog op de troon zal gaan zitten.

Onschendbaarheid De monarch is politiek onschendbaar. De minister van Algemene Zaken, de minister-president dus, draagt de politieke verantwoordelijkheid voor de koning. Ook dat valt niet te rijmen met de democratie die we willen zijn. Want staatshoofden en andere mensen met macht moeten zich kunnen verantwoorden over dat wat ze doen, ook de koning dus. Maar zonder mandaat hoef je je ook niet te verantwoorden. Daarom is een monarchie inherent ondemocratisch.

Verbinding Het koningshuis heeft ook op een of andere manier het imago van ‘verbindend’ over zichzelf afgeroepen. Maar wie bepaalt dit? Tuurlijk, op koningsdag zijn er oranjegekleurde menigtes die de straat op gaan. We weten echter niet hoeveel van hen dit puur voor het feestelement doet, of echt vanwege het monarchiële aspect. En een van de grootste groepen wordt helemaal niet in beeld gebracht door de oranjegezinde media: de thuisblijvers, de sceptici, kortweg: de republikeinen. De stille onderstroom. Dus hoe kunnen monarchisten claimen dat een koningshuis verbindend is, als zij het alleen over zichzelf hebben? En waarom slaagt het koningshuis er niet in om ook de alsmaar groeiende groep republikeinen achter zich te krijgen?

Welvaart Een van de laatste strohalmen van de monarchisten is het welvaartsargument. Immers, dankzij het koningshuis zou Nederland bij staatsbezoeken miljoenenopdrachten binnenslepen. Maar is dit wel waar? Is er een causaal verband tussen of een land een monarchie is en de welvaart in dat land? Nee. Veruit het meeste werk tijdens handelsreizen en staatsbezoeken wordt gedaan door ambtenaren en diplomaten. De functie die de koning heeft, kan prima worden overgenomen door een persoon – president – met een politiek mandaat, met kennis van zaken.

Vrijwillig Ondanks de privileges, die later zullen worden behandeld, hangt er ook een keerzijde aan de monarchie. De leden van de Koninklijke familie hebben geen keuze over waar zij geboren worden. Of zoals de Beatles zongen: “Her Majesty’s a pretty nice girl, But she doesn’t have a lot to say.” En alhoewel een kroonprins(es) altijd afstand kan doen van het koningschap, hebben ze geen keuze over alle media-aandacht die zij krijgen. Met name voor kinderen kan dit schadelijke gevolgen hebben. Want ondanks mediacodes van de Rijksvoorlichtingsdienst, willen de monarchistische media maar wat graag verslag doen van het wel en wee van de Oranjes. Maar waarom zou het er wel toe doen naar welke school prinses Ariane uit Den Haag (11) gaat, maar niet waar Lucas (12) uit Culemborg zijn diploma gaat halen? Als we zelfs al (terecht) onze bedenkingen hebben over media-aandacht die kinderen krijgen die meedoen aan talentenshows (waar ze dus meestal zelf voor kiezen), dan zouden we geen dubbele maat moeten hanteren als het om anderen gaat.

Majesteitsschennis Een ander voorbeeld van de dubbele maat die gepaard gaat met het koningshuis, is de majesteitsschennis. Het beledigen van de koning kan je 5 jaar gevangenisstraf opleveren, voor het beledigen van zijn vrouw mag je 4 jaar in detentie. En niet alleen een socialist als Domela Nieuwenhuis kreeg hiervoor een boete, maar ook recent worden er rond en tijdens koningsdag nog altijd boetes uitgedeeld voor het beledigen van de Oranjes. Het is natuurlijk een kwestie van goed fatsoen om mensen niet uit te schelden. Maar waarom zou het beledigen van de koning je 5 vrije levensjaren kosten, maar ‘enkelvoudige belediging’ van je buurman kan je maximaal drie maanden cel opleveren, mits er aangifte wordt gedaan. Van dat laatste is bij de Oranjes eigenlijk nooit sprake. Daarnaast is een belediging van de koning bijna altijd een vorm van het uiten van kritiek op de monarchie, vrijheid van meningsuiting dus. Volgens artikel 1 van de Grondwet worden alle Nederlanders in gelijke gevallen gelijk behandeld. Toch zijn sommige Nederlanders blijkbaar net ietsje gelijker dan anderen.

Kapitaalvernietiging Ten laatste zijn er natuurlijk nog de kosten van de monarchie. De belachelijke privileges die het koningshuis geniet, variëren van het niet betalen van inkomens-, erf- en schenkbelasting tot het ontvangen van bizarre vergoedingen tot wel 9 ton per jaar (zeg maar bovenmodaal) en enkele miljoenen aan onkostenvergoedingen. De Balkenendenorm wordt dus ruim overschreden, terwijl er alsnog 8% van de huishoudens in armoede leeft. 400.000 kinderen groeien op in armoede, 3% van de huishoudens leeft, ondanks de aantrekkende economie, in langdurige armoede. En wie is het gezicht van het offensief tegen kinderarmoede? Juist. Prinses Laurentien. Een hypocriete PR-stunt van de onderste plank. Als een Oranje niet de moeite neemt om zijn of haar eigen vergoeding bijvoorbeeld in armoedebestrijding te steken, maar wel om te komen praten met kinderen, zijn alle mooie woorden pure schijn.

Hoop Maar er is hoop. Mensen worden kritischer. Steeds meer mensen zien in dat de monarchie oneerlijk en ondemocratisch is. In 2013 weigerden in totaal 16 leden van de Staten-Generaal trouw te zweren aan de nieuwe koning, tot spijt van de toenmalige Senaatsvoorzitter. De oranjegekte werkte indertijd averechts. Ik durf de hoop uit te spreken dat dit op een dag alle 225 leden zullen zijn en dat Nederland eindelijk een republiek zal worden. Dat Nederland een gekozen president krijgt, met een rechtvaardig salaris en een politiek, ceremonieel mandaat. Dus, in naam van Oranje, schaf af die monarchie!