In luchtkastelen kun je niet leven en werken, daarom moet Tata Steel zo snel mogelijk vergroenen

Door: Max Vancauwenberge, Jan Berghuis en Roel Berghuis

Moet Tata Steel Nederland sluiten? Het moet natuurlijk om dit perspectief gaan: Een schone staalfabriek. Met ovens op waterstof en elektriciteit. En een groen industrieel complex met verduurzaamde activiteiten die het staal produceren minder kwetsbaar maken en die van groot belang zijn voor de Nederlandse, Belgische en Europese economie.

In het Noordhollands Dagblad van 14 oktober jl. schreven de journalisten Bart Vuijk en Linda Gottmer een artikel, onder de vragende titel: ‘Zonder Tata Steel IJmuiden armoede en verval?’ Het artikel bestaat uit een serie van vier verhalen over het scenario: wat als de staalfabriek in IJmuiden sluit? En welke scenario’s liggen dan voor de overgebleven lap grond in het verschiet?

Deel 1 ging over de reacties van een lezersoproep: is toekomst zonder Tata denkbaar? En enkele experts gaven hun mening over hoe zij de toekomst zien. Deel 2 van de journalistieke zoektocht was een verkenning van een doemscenario vol leegstand, roest en armoede dat zich voltrok in de mijnstreek rond het Belgische Charleroi. Het verhaal 3 speelt zich af in Duitsland, waar men oude leegstaande staalfabrieken in het Ruhrgebied omtoverde tot toeristische trekpleisters. Het laatste verhaal zal gaan over een ambitieus plan om een stad te bouwen op een groot deel van het terrein van de staalfabriek in IJmuiden.

Staalindustrie in België
In het verhaal over Charleroi wordt er gezocht naar de redenen waarom de streek in armoede is vervallen na het verlies van een groot deel van hun industrie. De insinuatie in het artikel dat dit te maken zou hebben met de “passieve volksaard” van de Walen, die “met de voeten slepen” en zich comfortabel wentelen in de “slachtofferrol”, is beledigend.

Want de geschiedenis van de industrie in België had andere lijnen. Wallonië was, dankzij een rijke ondergrond met steenkool, ijzererts, galmei en lood, gedurende de 19e eeuw één van de rijkste en vooruitstrevende regio’s ter wereld. Vlaanderen was daarentegen een heel arme regio, waar de Vlaming letterlijk honger had. Tot in de jaren 50 bleef Vlaanderen een arme regio met veel werklozen en lage lonen. De ommekeer kwam. De Waalse mijnen en andere vindplaatsen van delfstoffen rendeerden niet meer. Delfstoffen zouden voortaan ingevoerd worden overzee. In de jaren 60 concludeerde de grootindustrie dat ze in Vlaanderen meer winst kon maken. Vlaanderen kende meer werklozen en lagere lonen. En Vlaanderen ligt aan zee.

Met speciale wetten van de Belgische regering in 1959 werd uitgebreide overheidssteun gegeven voor de oprichting van ondernemingen en de economie te vernieuwen. Zo kregen de havens van Antwerpen, de chemie, de staalsector en de auto-industrie een enorme impuls. Allemaal in Vlaanderen. De economische situatie in Wallonië is het resultaat van de winsthonger van het kapitalisme en de politieke keuzes die sinds de jaren 60 werden gemaakt. We staan vandaag ook voor een keuze voor de toekomst van onze industrie in Nederland.

Nederland zonder staalindustrie?
De insteek van de serie verhalen is bijzonder aanmatigend en eenzijdig. Het gaat er vanuit dat we in IJmuiden en Nederland uiteindelijk ook wel zonder de staalindustrie kunnen. Terwijl er 11.000 mensen in Nederland direct aan het produceren van staal werken. En tienduizenden Noordhollandse inwoners indirect werk hebben en mee profiteren van de staalfabriek die hier al ruim 100 jaar staat.

De staalfabriek houdt de IJmond in zijn greep en ook bij elkaar. En de energietransitie en klimaattransitie kan niet zonder staal. En wat ons betreft zo snel mogelijk groen staal. De maakindustrie is staal. We leven in staal. Het sluiten van staalfabrieken zal gevolgen hebben voor de levens in België, Nederland en Europa. Desastreus en ‘iets om voor te vechten’ verdwijnt. Het gaat naar elders: viezer en ongezonder. Bovendien dreigt de desolate armoede van Charleroi wel degelijk. Waar moeten de staalarbeiders gaan werken? Bij de toeleveringsbedrijven die nu nog op het Tata- terrein werken? Of in de florerende horeca van Wijk aan Zee voor 10 euro per uur?

De suggestie dat woningbouw een alternatief zou zijn voor staal maken is een luchtkasteel, want deze woningen zullen voor ‘gewone mensen’ onbetaalbaar zijn alleen al vanwege de gigantisch kosten om het terrein te saneren en woningen te kunnen bouwen. In luchtkastelen kun je niet leven en werken. Een maatschappij kan niet alleen worden opgebouwd rond diensten of toerisme, waarbij de industriële productie wordt verplaatst naar andere delen van de wereld. En om een woning of vakantie te kunnen betalen, moet er op een bepaald moment welvaart worden gecreëerd.

Zo snel mogelijk Groen Staal
Enig reëel perspectief ontbreekt in de serie. Een schone staalfabriek. Met ovens op waterstof en elektriciteit. Dat zal het perspectief moeten zijn. En een groen industrieel complex met verduurzaamde activiteiten die het staal produceren minder kwetsbaar maken en die van groot belang zijn voor de Nederlandse en Europese economie. We hebben een industriebeleid nodig, in Nederland, in België en in Europa, dat onze banen beschermt, de klimaattransitie realiseert en de toekomst van onze industrie garandeert. Met een sturende overheid, gebaseerd op publieke investeringen, bindende normen en staatsdeelname waar nodig.

Max Vancauwenberge, is auteur van “Klimaat Neutraal met Groen Staal” voor www.lavamedia.be over de groene plannen van ArcelorMittal Gent in België

Jan Berghuis is voormalig vakbondsbestuurder in de Metaal voor de FNV en heeft jarenlang gewerkt als staalarbeider bij de Hoogovens

Roel Berghuis is voormalig vakbondsbestuurder bij Tata Steel, de Nederlandse Spoorwegen voor de FNV en was smelter bij de Hoogovens