In gesprek met Bob de Wit: ‘AI gaat ons qua intelligentie snel overtreffen’

Voor mij zijn er 2 mensen in Nederland die koplopers zijn als het gaat over de ingrijpende maatschappelijke verandering waar we op dit moment inzitten. Toevallig of misschien niet komen ze beiden uit Rotterdam. Jan Rotmans heb ik eerder mogen interviewen, vorig week ontmoette ik Bob de Wit in zijn appartement in de mooie wijk Kralingen in Rotterdam dus.

Ik had met hem een gesprek over zijn jeugd, zijn voorbeeld en inspiratiebron, hoe hij bij Nyenrode terecht kwam, zijn diepgaande idee over de transitie waar we inzitten, het beeld van nieuw leiderschap en zijn visie op AI.

Wat zijn nu de belangrijke overeenkomsten tussen Bob de Wit en Jan Rotmans? Het zijn beiden wetenschappers, die binnen hun vakgebied hun sporen, nationaal en internationaal, hebben verdiend. Vanuit hun deskundigheid hebben ze een visie op de hedendaagse samenleving ontwikkeld, die breder is dan hun eigen vakgebied en niet te vangen is in welk (politiek) hokje dan ook. Het zijn autodidacten die in staat zijn de verschillende lagen van zowel het menszijn als de maatschappij met elkaar te verbinden. Ze hebben in hun eigen leven een transitie ondergaan, een geestelijke ontwikkeling, die terug te zien is in hun visie op de tijd waarin we leven. En ze zijn beiden in staat om naast het verwoorden van hun visionaire ideeën, dit ook om te zetten tot daden. Zowel Jan Rotmans als Bob de Wit ondersteunen en ontwikkelen samenwerkingsvormen in de onderstroom als antwoord op een systeem dat aan het vastlopen is op zo’n beetje alle gebieden in onze samenleving.

Laat ik beginnen Bob de Wit te introduceren, mocht dit nog nodig zijn, want met name tijdens de coronacrisis is De Wit een ‘bekende’ Nederlander geworden. Hij liet namelijk al snel een kritisch en afwijkend geluid horen tegenover het dominante en op angst gebaseerde narratief dat door de overheid en de media werd uitgerold. In die tijd verscheen hij ook bij mij in beeld. Het is typerend voor de neutrale positie die Bob de Wit in de verschillende discussies inneemt, dat hij in eerste instantie door de zogenaamde alternatieve media werd omarmd. Maar toen bleek dat hij niet genoeg de andere partij vanuit emotie en boosheid aanklaagde, werd hem verweten ‘controlled opposition’ te zijn. Een voorbeeld van dat De Wit een autonoom en onafhankelijk denker is, die niet in een hokje te vangen is.

Bob de Wit is in 1957 geboren en voelde al op jonge leeftijd dat hij in zijn gezin een koekoeksjong was, die zijn eigen weg moest gaan. Niet voor niets is het nummer I did it my way van Frank Sinatra een soort lijflied voor hem. Hij vertelt over zijn grootvader, die al op jonge leeftijd voor zijn gezin moest zorgen omdat zijn vader overleed. Hij werkte in een bakkerij en ging later studeren en werken als ingenieur/ontwerper, maar had ook kwaliteiten als kunstschilder. Na zijn pensioen is hij nog fulltime kunstschilder geworden. Een selfmade man dus, die zijn eigen weg ging. De Wit: mijn opa stimuleerde me om Tolstoj, Toergenjev, Spinoza en Einstein te lezen. Voor het eerst verveelde ik me niet meer en werd ik geïnspireerd om me te ontwikkelen.

Op de middelbare school week De Wit af van het gangbare patroon van leren binnen het onderwijssysteem. Sommige leraren hadden daarom moeite met hem, anderen gaven hem juist extra opdrachten om bijvoorbeeld de kwantumtheorie te gaan bestuderen en daar een les over te geven. Hij ging eerst psychologie studeren in Utrecht, haalde zijn bachelor, waarna hij bedrijfskunde ging studeren. Eerst in Delft, waar De Wit zijn Master haalde en toen in Rotterdam een PhD in Management Science. Hierna gaf hij als universitair docent les Strategisch Management aan de Rotterdam School of Management. De boeken waarmee De Wit les moest geven, waren niet toereikend vond hij. Daarom schreef De Wit op 27-jarige leeftijd een wetenschappelijk standaardwerk over Strategie, dat op dit moment naar zijn 8e editie toegaat, in 75 landen is uitgebracht en door sommigen in de top 10 wordt geplaatst van de meest invloedrijke wetenschappelijke Strategie boeken. Daarmee maakte De Wit in een klap naam in de academische wereld en werd hij hoogleraar in de Maastricht School of Management.

Bob de Wit vertelt: Op een gegeven moment zit ik met mijn vrouw in Maastricht op een terrasje. Ik kreeg een telefoontje met de vraag of ik wilde invallen op de Nyenrode Business Universiteit. Een onverwachte en onlogische vraag, maar iets in mij zei me hierop in te gaan. Waarna hij niet meer is weggegaan op Nyenrode. Het is voor De Wit een voorbeeld van nieuw leiderschap, dat begint in jezelf. Bij de overgave aan hoe de dingen gaan, ook al begrijp je ze niet. Volgen en overgave dus in plaats van het oude beeld van leiderschap dat gaat over beheersing en controle.

Al in 2017 kon de Wit vanuit zijn strategische deskundigheid de tijd lezen waarin we zitten en begreep hij toen de coronacrisis begon dat dit het begin was van een grote maatschappelijke verandering, die ongekend is in de geschiedenis. Na de landbouwrevolutie, de handelsrevolutie in de 17e eeuw en de industriële revolutie in de 19e eeuw, zitten we nu aan het begin van de transitie naar een digitaal tijdperk, waarin AI een belangrijke rol speelt. Wat deze transitie zo uniek en ingrijpend maakt, is dat het niet alleen over de vorm gaat, maar ook over een essentiële verandering van ons mensbeeld. Dat is nog niet eerder voorgekomen in de geschiedenis, maar blijkbaar is de tijd daar nu rijp voor.

Bob de Wit maakt dit duidelijk door zijn beeld te geven van welke rol AI hierin speelt. AI, zegt hij, gaat ons qua intelligentie al snel overtreffen. We hebben het dan over een IQ van 500 plus. Dat betekent dat wij niet meer kunnen zeggen dat wat ons van dieren onderscheidt, onze intelligentie is of dat wij het meest intelligente wezen zijn. Dit gegeven plaatst ons dus voor de fundamentele vraag wie wij dan zijn als mens, wat ons nu mens maakt. Het antwoord van De Wit is helder: de ziel. Met andere woorden: AI zet ons in deze transitie aan om contact te maken met wat ons mens maakt, namelijk onze kern, onze essentie, onze ziel. Dat maakt deze transitie anders dan die daarvoor plaatsvonden.

In het beeld dat De Wit heeft van de toekomst, zou AI zich kunnen voeden met de wijsheid van wijze mensen zoals Boeddha en Jezus. AI kan vanuit die deugden de maatschappij vormgeven. Wij als mens hebben dan de ruimte om vanuit die hervonden verbinding met onze ziel, met onze essentie doen waarvoor we bedoeld zijn. Bijvoorbeeld het vormgeven van kunst in de verschillende uitingen zoals we die kennen. Bijzonder is dat Bob de Wit deze visie op AI al letterlijk vormgeeft door een avatar van zichzelf te maken. Hij heeft deze digitale Bob gevoed met alle informatie die over hem te vinden is, alles wat hij heeft geschreven en in de verschillende media heeft gezegd. Deze robot Bob is al online en kun je op dit moment vragen stellen. Zeer de moeite waard om uit te proberen!

Volgens de Wit zitten we echt in een tijd dat de oude machtsstructuren vanuit top-down bestuur aan het omvallen zijn en er daarna van onderop een nieuwe samenleving opgebouwd gaat worden; Society 4.0. Hij wijst naar het boekje dat voor ons op tafel ligt en zegt; daarom ben ik hier. Dit is de zin van mijn leven. Er zijn al vele initiatieven door het hele land, maar ook daarbuiten, die deze visie op verschillende maatschappelijke gebieden zoals economie, energie, wonen, voeding en zorg aan het vormgeven zijn. Iedereen kan zich hierbij aansluiten.

Het gesprek met Bob de Wit loopt ten einde, ik voel me behoorlijk overspoeld met alle informatie die ik in 2 uur tijd tot me heb gekregen. Ik vraag hem of hij moe is. Nee, zegt hij, ik ben niet zo snel moe, ook niet nadat ik een hele dag les heb gegeven, omdat ik gewoon mezelf ben. Dat is het hoogste wat je volgens mij kunt bereiken; jezelf. We zijn even stil en wat in me opkomt is; wat gaat deze man uit van het goede! Ook in zijn visie op deze tijd en de toekomst. Ik spreek dat naar hem uit. De Wit zegt dat dit klopt, maar ook zijn valkuil is. Dat hij door schade en schande hiervan geleerd heeft, hij het meest heeft geleerd van de crisissen in zijn leven en daardoor is gegroeid als mens.

Dat is wel de kern van Bob de Wit. Hij is een onafhankelijk denker, die de moed heeft af te wijken van het gangbare, van de groepsnorm. Die de realiteit onder ogen durft te zien, ook al is deze niet fijn. Zelfbewust en sensitief. Een man die zich heeft getransformeerd van lelijk eendje die niet in het oude, gangbare systeem past naar een mooie zwaan die voorloper is met zijn visie over de transitie naar een nieuwe samenleving waar we inzitten (een sprookje waarin De Wit zich herkent). Met deze visie is hij voor velen een ondersteuning en inspiratiebron. Ik moet denken aan een uitspraak van Jezus; de steen die de bouwlieden hebben afgekeurd, is de hoeksteen geworden. Is dat ook niet een mooie metafoor voor de ingrijpende verandering waar we met z’n allen inzitten?