In Frankrijk groeit de vrees voor een overwinning van Le Pen

De extreemrechtse presidentskandidaat Marine Le Pen zit de gedoodverfde winnaar Emmanuel Macron op de hielen. Zo zeer zelfs dat de vrees groeit dat ze wel eens kan gaan winnen. Dan zou de enige atoommacht binnen de Europese Unie geregeerd gaan worden door een racistische bondgenoot van Poetin, die er op uit is zowel de EU als de NAVO te ondermijnen. In de peilingen is ze Macron genaderd tot 3,5 procent, met respectievelijk 23 en 26,5 procent van de voorkeuren. Komende zondag is de eerste stembusronde, op 24 april de tweede. 

Tot nu toe leek Macron verzekerd van de overwinning maar een aantal factoren hebben daar verandering in gebracht. Zo heeft de president amper openlijk campagne gevoerd. In plaats daarvan richtte hij zijn energie op de oorlog in Oekraïne en pogingen die te beëindigen. Wellicht ook vanuit de overtuiging dat een dergelijk optreden hem kiezers zou opleveren. Het tegendeel blijkt echter waar. Zijn afzijdigheid wordt opgevat als minachting voor de Franse democratie, kritiek die past bij zijn imago van arrogantie. Macron is niet echt geliefd, het is meer een kwestie dat zijn kiezers minder afkeer hebben van hem dan van Le Pen.

Daarnaast heeft Le Pen haar strategie gewijzigd. In plaats van louter te hameren op immigratie, maakt ze de koopkracht en andere economische onderwerpen tot speerpunt. Daarmee lijkt ze nieuwe kiezers aan te spreken. Ze wordt daarbij ook geholpen door Eric Zemmour, een fascistische kandidaat die veel afschuw opwekt met een racistische agenda. Le Pen en Zemmour verhouden zich ongeveer als Wilders en Baudet. Maar omdat Zemmour nog extremer is wordt Le Pen steeds meer als 'redelijk' gezien. Macron beklaagde zich vorige week dat de media Le Pen niet meer extreemrechts noemen en zij te vrezen dat haar extremistische gedachtegoed genormaliseerd wordt.

Een ander probleem is dat veel kiezers, vooral jongeren, geen aanstalten lijken te maken om te gaan stemmen. Dat werkt in het nadeel van Macron maar die is daar ook zelf schuldig aan. Bij de vorige presidentsverkiezingen had hij nog een deels progressieve agenda die hem deed lijken op D66 maar inmiddels is dat gereduceerd tot een rechts programma. Dat deze week bekend werd dat hij tijdens de coronacrisis 1 miljard(!) euro heeft uitgegeven aan consultancybureau's, waaronder McKinsey, doet zijn populariteit ook geen goed. Macron heeft gewaarschuwd voor een Brexit-achtige uitslag. De Brexiteers wonnen het referendum tot verrassing van ook henzelf met een kleine marge omdat jonge kiezers, die tegen de Brexit waren, het referendum aan zich voorbij lieten gaan.

Ter linkerzijde rukt Jean-Luc Mélenchon op, die er een SP-achtig programma op na houdt. Ook hij heeft voordeel van het feit dat er meer aandacht is voor de economische agenda dan voor immigratie, het onderwerp dat de media en het publieke debat deze eeuw tot nu beheerst heeft. De kans dat de aanhangers van Mélenchon na uitschakeling van hun favoriet in een tweede ronde op Macron gaan stemmen is verre vanzelfsprekend. Analisten merken op dat over de tweede ronde die gaat tussen twee winnaars van komende zondag nog niet veel valt te zeggen. Als Le Pen serieus een bedreiging lijkt zullen veel Fransen met zeer veel weerzin toch op Macron stemmen, dat is althans wat er tot nu toe gebeurde sinds 2002 toen de rechtse kandidaat Jacques Chirac tegenover de vader van Marine Le Pen kwam te staan. De vraag is of de afkeer van Le Pen onder de huidige omstandigheden nog groot genoeg is, constateert analist Adele Stenbach tegenover The Independent. Ze denkt van niet. "Veel mensen die nooit overwogen voor Le Pen te stemmen doen dat nu wel. Ik denk dat het verschil wordt en dat Le Pen zelfs kan winnen. Als ik moest gokken, zou ik zeggen dat Le Pen wint."

De nieuwste kwestie die opduikt in de campagnes is de dood van een joodse man van 31. Op een video die door Zemmour werd verspreid is te zien dat de jongeman onder een tram terechtkomt terwijl hij achterna gezeten wordt door een tiental jongeren in de Parijse voorstad Bobigny. De familie zegt niet uit te sluiten dat de achtervolgers antisemitische motieven hadden of dat de belagers het op hem voorzien hadden omdat hij gehandicapt was. De familie wil geen conclusies trekken, onder meer omdat niet duidelijk is of het keppeltje dat hij droeg zichtbaar was. Duidelijk is wel dat de politie geen onderzoek wilde starten. Le Pen en Zemmour spelen in op de vrees voor antisemitisme, Mélenchon legt de nadruk op de politie: "Waarom moest de familie zelf een onderzoek starten?" Macron heeft zich solidair verklaart met de familie en eist nu dat de zaak onderzocht wordt.