In deze dagen van bloed en ijzer

Koning Wilhelm I zat nog maar een jaar op de troon van Pruisen, toen de landdag de oorlogsbegroting met grote meerderheid verwierp. Daarop benoemde hij Otto von Bismarck-Schönhausen tot minister-president. Deze sprak de liberale praatvaren in het parlement op 30 september 1862, bestraffend toe. Politiek, legde hij uit, werd niet gedreven door toespraken en stemmingen maar door Blut und Eisen. Binnen een periode van tien jaar voerde hij drie korte oorlogen met een beperkt doel, één tegen Denemarken, één tegen de Habsburgse monarchie en één tegen Frankrijk. Hij won ze allemaal. Het eindresultaat was de vereniging van Duitsland met als staatshoofd Wilhelm I. Deze werd uitgeroepen tot Duits keizer, wat hij zelf altijd een wat ordinaire titel vond.

Sindsdien voerde Bismarck geen oorlogen meer. Hij had wat hij hebben wilde. Voortaan was stabiliteit zijn doel.

Bismarck was een tijd Pruisisch ambassadeur geweest in Sint Petersburg. Hij sprak uitstekend Russisch (net als Angela Merkel) en hij kende het land goed.

Conflicten met Rusland, meende Bismarck, werden altijd duur betaald. Je hoefde geen boezemvrienden met het tsarenrijk te zijn maar een confrontatie kon alleen maar voor je zelf grote schade opleveren.

Bismarck was in dit kader bereid ver te gaan. In zijn tijd speelden de Polen een rol die wel wat leek op die van de Oekraïners nu. Ze kwamen nu en dan massaal in opstand tegen de Russische overheersers. De publieke opinie in heel Europa was dan solidair met de dappere vrijheidsstrijders maar tot ingrijpen kwam het niet. De tsaar sloeg zulke opstanden bloedig neer waarna een vluchtelingenstroom naar het westen op gang kwam. In 1863 is voor het laatst zo’n opstand neergeslagen. Bismarck stuurde Poolse vluchtelingen zonder pardon terug.

Vladimir Poetin houdt van geschiedenis, althans van een nationale mythologie waarin Rusland de hoedster is van de ware christelijke orthodoxie. Hij kent Duitsland goed omdat hij jarenlang chef van de KGB in Dresden was. Hij heeft zich ongetwijfeld in de loopbaan van Bismarck verdiept. Tot nog toe voerde Poetin kleine oorlogen met een beperkt doel. Die heeft hij allemaal gewonnen.

Ook de invasie van de Oekraïne past in dat rijtje. Poetin wilde dat het land de annexatie van de Krim en op termijn van die twee volksrepublieken in de Donbass zou erkennen. Ook diende er in Kiev een regering gevestigd te worden die Poetin niet als gevaar hoeft te beschouwen. Het veiligst voor Poetin is wellicht een neutrale regering onder een Zelensky die het minste van alle kwaden heeft gekozen. Dat is beter dan een echte vazal in Kiev die met een grote troepenmacht in het zadel moet worden gehouden net als destijds het communistische regime in Afghanistan.

Oekraïne vecht harder en beter terug dan verwacht. Het grootste deel van de wereld veroordeelt het Russische ingrijpen maar durft geen drastische actie te ondernemen omdat dit een atoomoorlog en het einde van de mensheid betekent. Op deze manier wordt het geen kwestie van dagen maar misschien wel van maanden. Nog steeds mag Poetin verwachten dat hij zijn doeleinden haalt, is het niet in dit kalenderjaar, dan toch in het volgende. Donderdagavond versprak Rutte zich bijna in een gesprekje met het Journaal. Wat als Oekraïne de oorlog verliest? “Dan houdt…” zei de premier en hij slikte de rest van zijn woorden nog net op tijd in.

Rusland krijgt wel te maken met een economische oorlog, die vermoedelijk heftiger en schadelijker is dan hij had verwacht. Aan de andere kant: China, India en het Midden-Oosten – Turkije incluis – doen aan die oorlog niet mee. Inmiddels leert het Westen al Bismarcks les: een confrontatie met Rusland doet je zelf grote schade. De explosie van de energieprijzen brengt miljoenen mensen in existentiële problemen. Aan een recessie valt waarschijnlijk niet te ontkomen.

Vrijdagochtend maakte Rusland bekend dat het de export van graan naar de Euraziatische ruimte voorlopig stop zet. Dat gaat grote moeilijkheden opleveren, niet zozeer in de Europese Unie maar wel in Noord-Afrika waar te duur brood het leven van de gewone man meteen op het scherpst van de snede plaatst. Dat kan een nieuwe stroom economische vluchtelingen opleveren die zich voegt bij de miljoenen vrouwen en kinderen uit Oekraïne. Daardoor ontstaan chaos, ontregeling en verlies aan gezag van de zittende machten. Denk aan de presidentsverkiezingen in Frankrijk.

De vraag is echter of Vladimir Poetin wel een Bismarck is , of hij niet in een onbeheersbaar conflict verzeild raakt. Ook de 27 staatshoofden, die donderdagavond in het paleis te Versailles bijeen waren – op hetzelfde adres waar in 1871 het Duitse keizerrijk werd uitgeroepen – ook zij zijn stuk voor stuk geen Bismarcks. Net zo min als de machthebbers die Europa geheel onverwacht in een periode van zes weken de Eerste Wereldoorlog in rommelden. Op 28 juni 1914 werden de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger Franz Ferdinand en zijn echtgenote in Sarajevo tijdens een tour door de stad doodgeschoten. Op 3 augustus was de wereldoorlog een feit. De strijd in de Oekraïne duurt nu twee weken. Zo bezien volgt over een week of drie de grote Kladderadatsch. Nog zo’n Duits woord.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.