Ik verheerlijk wel mijn moeder
Het was een prachtig WK in Qatar waar het Marokkaans elftal geschiedenis heeft geschreven en dat voor de Marokkanen in Marokko en de diaspora (waaronder ik) veel vreugde heeft gebracht. Een beeld waarbij de moeders, zelfs door koning Mohammed 6, op de voorgrond staan. Het eren van je moeder, in plaats van het zoenen van je via-Instagram-verworven-model-vriendin. Stervoetballers, waaronder Achraf Hakimi (Paris Saint-Germain), steken hun liefde voor hun moeder niet onder stoelen of banken. Zo vertelde Hakimi trots hoe hard zijn ouders als arbeidsmigranten in Madrid werkten om hem te ondersteunden en faciliteren in zijn dromen. En toch lukt het sommigen om van zoiets moois, iets lelijks te maken. Daarom schrijf ik dit stuk als reactie op de ‘column’ van Rosanne Hertzberger in NRC.
Hertzbergers column interpreteerde ik als een betoog aan wantrouwen van en minachting naar het Marokkaans WK-succes en onze moeders. Ze zocht in de ogen van de moeders wie het kreng was en vindt de verheerlijking niet op zijn plaats. Het lijkt alsof je het nooit goed kan doen, want er is altijd een stok om een hond mee te slaan. Het hele stuk getuigt van intellectuele armoede geschreven vanuit etnocentrisme en eurocentrisme zonder enig besef van historische en culturele context. Hertzberger roept op om te stoppen met het verheerlijken van ‘de moeders’. Ik roep op voor het eren en verheerlijken van je moeder.
Mijn moeder komt uit een klein dorpje in het Rifgebergte in de regio Chefchaouen. Zij leefde in armoede en met weinig tot geen middelen. School was een luxe, niet alleen voor mijn moeder, maar voor velen met haar die in afgelegen gebieden in de bergen leefden. Dankzij de dappere actie van mijn vader, die begin jaren ’70 emigreerde naar Europa op zoek naar een beter leven en toekomst, kwam mijn moeder in 1985 naar Amsterdam. Een stad waarvan de taal, klimaat en bewoners wereldvreemd voor haar waren, maar van één ding was zij zeker: hier heb je kansen! Net zoals een aantal moeders van de spelers van het Marokkaans elftal, heeft ook mijn moeder haar weg moeten vinden in de nieuwe wereld en het nieuwe leven. Kansen die onze ouders niet hadden waren er voor ons wel, maar niet vanzelfsprekend. Al kon mijn moeder in mijn jeugd niet lezen en schrijven, wist zij als geen ander hoe belangrijk educatie is. De kinderen in mijn klas hadden ouders die hen hielpen met huiswerk, hun werkstukken nakeken en wiskunde uitlegde. De meesten met mij moesten het allemaal zelf uitvogelen. Is niet erg, het maakte ons alleen maar sterker.
Ik kan me goed herinneren hoe mijn moeder nachtenlang met mij wakker bleef wanneer ik moest studeren. Hoe zij mij constant van thee voorzag en dat ik genoeg te eten had. Hoe mama altijd een gebedje voor me deed voor ik mijn examens ging maken. En toen kwam die belangrijke dag, de dag dat ik thuis vertelde dat ik aan mijn promotieonderzoek mag beginnen. Mijn moeder barste in tranen en dankte God op haar knieën en zei: ‘’Ik heb nooit een school van binnen gezien en mijn dochter mag zichzelf straks doctor noemen.’’ Het was een generationeel succes. Dat geldt voor vele kinderen van migrantenouders. Het verschil in succes is immens, en met weinig middelen toch nog heel ver kunnen komen.
“We doen het voor onze kinderen, we trekken de broekriem strakker, zullen lijden en zwoegen zodat jij op het veld kan rennen of aan de eettafel studeren voor je parasitologie examen.”
Mijn moeder was mijn steun tijdens mijn PhD-traject. Zij fietste vaker naar het ACTA toe om mij avondeten te brengen of sleutels op te halen om mijn woning op te ruimen. Ik weigerde het meermaals, maar dat was haar manier van helpen. Haar woorden waren dat ze niet met me kan sparren over methodologie, ze niet mijn stukken kan lezen of verbeteren en weinig snapt van wetenschap. Wat ze wel snapte was hoe intens zwaar het kan zijn. Ze zocht naar manieren om mij te steunen. Dat doen alle moeders ongeacht afkomst. Daarom hoef je niet als columnist te gaan zoeken in de ogen van de moeders wie het kreng was in het succes van haar zoon. Daarmee zet je anderen weg als minder waard, ongeacht je succes en hoe goed je het doet, je bent minder waard.
Maar waar zijn de vaders?
Aan Rosanne en haar gelijkgestemden: als wij, zoals ik in dit stuk, licht schijnen op onze moeders, betekent het niet dat we het licht van onze vaders ontnemen. Dat je het niet begrijpt hoeft ook niet, want onze situaties zijn onvergelijkbaar. Het betekent niet dat jouw visie op de wereld de referentie is waaraan we de rest moeten toetsen om sensitiviteit en specificiteit in cijfers te berekenen, we zijn geen diagnostische instrumenten. Jij mag er zijn en wij ook, ook in hoe we eren, leven en ervaren. Terwijl de generatie voor ons vaak niet eens kon lezen of schrijven, hebben zij wel zonen en dochters op aarde gebracht die prachtige dingen doen op het wereldpodium of gewoon bij jou in de wijk. Dit zijn verhalen waarmee je anderen motiveert en doorvertelt en niet waar je overheen schijt en argwanend wegzet met een stuk in NRC.
Dus bij deze: Je moeder.