Iedere goede daad draagt bij aan een betere wereld

'Wie ben ik nou, wat doe ik er nu toe? Wat voor zin heeft het nu om iets aan het klimaat te doen, want China, Rusland, VS doen dat ook niet.'

Het wordt mij steeds duidelijker dat we vastlopen in het narratief, het verhaal, de mythe die onze samenleving verbindt met diens uitgangspunten vanuit het (wetenschappelijk en filosofisch) materialisme en kapitalisme. Ik schreef daar al eerder over. Zei Einstein niet dat we oplossingen juist moeten zoeken buiten het kader dat de problemen veroorzaakt? We zijn zo gewend om vanuit een bepaalde structuur te leven en te denken, dat het ook logisch is om daarbinnen te zoeken naar oplossingen. Vaak echter maakt dit de problemen alleen maar groter. De uitdaging is om te denken buiten de ons bekende structuur, vanuit een nieuwe basis, waarvan soms de contouren al zichtbaar worden. In dit artikel wil ik het verschil tussen het een en het ander duidelijk maken aan de hand van het thema invloed en macht. En hoe we daarnaar kunnen kijken vanuit de oude en vanuit een nieuwe structuur van denken. Dan blijkt dat we veel meer positieve invloed uit kunnen oefenen op de werkelijkheid, dan we denken vanuit het oude narratief.

Op dit moment is de politieke campagne voor de Tweede Kamerverkiezing in volle gang. Daarin is goed zichtbaar hoe vanuit de oude structuur van denken tegen het thema invloed en macht wordt aangekeken. Namelijk hoe groter de macht die je uitoefent op anderen, hoe groter je invloed. Het gaat erom in onze opgebouwde kapitalistische en materialistische samenleving om de slimste, de snelste, de beste, de sterkste te zijn. Dat zit allemaal ingebakken in het Darwinistische idee van het recht van de sterkste, de overleving binnen de groep, de soort. En die sterkste, slimste, snelste, beste krijgt de grootste beloning. Dat is weer de link met ons kapitalistisch systeem. Bovenaan de winners met de meeste macht (geld) en onderaan de loosers met de minste macht (geld), zoals uitkeringsgerechtigden, vluchtelingen, jongeren. Dit uitgangspunt van hoe wij met macht omgaan, sluit dan weer helemaal aan op onze wetenschappelijke basis, gebaseerd op het materialisme, waarin een mechanisch mens- en wereldbeeld centraal staat. Deze kwantitatieve werkelijkheid is opgebouwd uit objecten, deeltjes en de beweging daartussen. Dit is allemaal meetbaar en aan de hand van de verzamelde feiten en data zijn we in staat om de toekomst te voorspellen. Op die manier wordt bijvoorbeeld ook ons klimaatbeleid bepaald. Het is een werkelijkheid waar je macht en controle op kunt uitoefenen. Het gaat er binnen dit narratief om wie in staat is om de sterkste beweging te veroorzaken op andere deeltjes (mensen), de meeste macht en invloed kan uitoefenen, de meeste stemmen kan krijgen in de politiek bijvoorbeeld. Het is allemaal gebaseerd op het idee van afgescheiden deeltjes en de invloed op andere deeltjes.

Het door kapitalistische en materialistische uitgangspunten bepaalde mens- en wereldbeeld heeft een grote invloed op onze identiteit. De waarde die we onszelf toekennen. Paul Verhaeghe heeft hierover een zeer goed boek geschreven met die titel Identiteit. Hij beschrijft heel precies hoe ons narratief is opgebouwd en de invloed die het heeft op onze psychische gezondheid, dat het kan leiden tot depressie, cynisme, eenzaamheid en uitzichtloosheid. Zeker bij mensen die weinig macht en invloed hebben op de manier die in onze samenleving gangbaar is. Ik heb een goed voorbeeld uit mijn eigen praktijk; een klant van mij met een uitkering, vertelde dat zijn broer een geslaagd leven heeft met een goede baan met een vrouw en kinderen en een koophuis. Volgens ons maatschappelijk plaatje is hij een geslaagd en succesvol iemand. Dit in tegenstelling tot mijn klant, die alleen in zijn huurflatje worstelt met het leven, werkt aan zijn trauma’s en structuur in het leven. Ja, zei ik tegen hem, ik kan me voorstellen dat als je je vergelijkt met je broer, je het gevoel hebt dat je faalt in het leven. Maar volgens mij gaat het in jouw leven om het (innerlijk) werk dat je verricht, ook al ziet niemand dat. In het onzichtbare draag je bij aan het geheel. Met het helen van jouw eigen pijn, heel je ook het collectief. Jouw bijdrage doet ertoe. Bovendien kon ik hem bevestigen in zijn kwaliteit van het goed kunnen vertellen en uitleggen van wat hij op internet en in boeken leest en ontdekt. Eigenlijk is hij een filosoof zonder diploma. We waren vorige week in een museum en hij liet me dingen zien, die er al jaren hingen, die ik eigenlijk maar niets vond, maar door zijn uitleg, waren mijn ogen opengegaan voor de betekenis van deze kunstwerken. Met dit talent draagt hij bij aan het geheel, ook al wordt hij hier niet voor betaald of heeft hij geen grote invloed en macht uitgeoefend op anderen.

Wat ik zelf steeds meer ontdek dat het gegeven macht en hoe we daar normaal gesproken tegen aankijken, wordt bepaald door het verhaal, het narratief waarin we geloven. Dat dit niet een objectief en absoluut gegeven is, waar we niet zonder kunnen. Met andere woorden, je kunt hier ook met andere ogen en vanuit andere uitgangspunten naar kijken. Zoals we na de Middeleeuwen in een overgang zaten van de geestelijke dominantie van de kerk naar een tijd van vernieuwing en vrijheid om wetenschappelijk onderzoek te kunnen doen naar de vormwereld, de materie, zo zitten we nu in een overgang van materialistische dominantie van de wetenschap naar een mens- en wereldbeeld waarin materie en geest met elkaar op een gelijkwaardige manier verbonden worden. De kwantummechanica zou je kunnen zien als een grensgebied tussen deze twee wereldbeelden, waarin zowel het begrijpen van deeltjes, maar ook die van tijd en ruimte een heel andere inhoud krijgen dan in de oorspronkelijke natuurwetenschappen.

Een van de schrijvers die een helder beeld geeft van deze overgang tussen wat hij noemt, het verhaal van afgescheidenheid naar het verhaal van verbinding, is Charles Eisenstein. Hij schreef het boek Een betere wereld, waarvan we in ons hart weten dat die mogelijk is. Hierin bevestigt hij wat ik zelf al had ontdekt en had gespiegeld bij de klant van mijn voorbeeld hierboven. In de levende werkelijkheid draag je niet zozeer bij door veel macht en invloed uit te oefenen op anderen, maar draag je heel eenvoudig bij door de intentie van de goede daad die je verricht. En die gebeurt met name in het onzichtbare, niet op een podium waar je applaus krijgt. Bijvoorbeeld in het verzorgen van een zieke moeder. Omdat in die levende werkelijkheid alles en iedereen met elkaar verbonden is, draagt jouw daad op een positieve manier bij aan het geheel. En kan deze ertoe bijdragen dat iemand aan de andere kant van de wereld ook tot een goede daad komt bijvoorbeeld. Ik heb daar trouwens een leuk, klein voorbeeld van. Soms als ik autorijd en in een goede stemming ben, geef ik bv. wel eens een fietser voorrang als het regent of een auto die van links komt, omdat dat nu eenmaal beter uitkomt in die situatie. Bijna altijd als ik dat doe, zie ik even later dat die persoon op zijn beurt weer een ander voorlaat. Deze kleine, positieve daden komen voort uit ingevingen, die komen als het ware op je pad. Als je dit dan weer doet vanuit controle, je het goede wilt regelen, dus eigenlijk vanuit het oude idee van macht en invloed, dan werkt het niet. Het vraagt een wakkerheid in het moment, een soort overgave. Ieder kan dat iedere dag doen.

Het is in deze chaotische tijd, die volgens mij het gevolg is van de overgang waar ik het hier over heb, de uitdaging om los te komen van het cynische denken dat onze kleine bijdrage er toch niet toedoet, omdat het toch geen invloed heeft op het geheel. Wie ben ik nou, wat doe ik er nu toe? Wat voor zin heeft het nu om iets aan het klimaat te doen, want China, Rusland, VS doen dat ook niet. En ons verbinden met een nieuw bewustzijn dat iedere, kleine, wellicht onzichtbare daad vanuit een goede intentie wezenlijk bijdraagt aan het geheel omdat in essentie alles en iedereen met elkaar verbonden is, één is. We vullen dan het gemeenschappelijk veld met kwaliteiten en positiviteit, wat weer invloed heeft op anderen, zonder hier op de oude manier macht en invloed op uit te hoeven oefenen. En dat is al gaande, iedere dag weer door miljoenen mensen om ons heen. Dat vind ik hoopvol. Dat we niet afhankelijk zijn van ons nog dominante, oude idee van macht en invloed, maar dat er een nieuw verhaal wordt geboren, dat het oude niet afwijst, maar omvat en compleet maakt.