Ieder zijn eigen werkelijkheid: waarom links het contact met de gewone man moeilijk kan herstellen

Door Willem Vermeulen en Raf Daenen

Veel weldenkende mensen menen dat tegenover de zondebokkenverhalen van rechts over immigranten, Europa, milieufanatici of de wokebeweging een eerlijk en goed onderbouwd verhaal kan worden gezet over klimaatopwarming, noodzaak tot internationale samenwerking, en verrijking van onze cultuur, en dat dit mensen kan overtuigen om anders te gaan stemmen. Sommige kiezers zullen hiermee inderdaad over de streep worden getrokken, maar de meeste mensen niet. Velen van ons zijn wars van complexe, wetenschappelijk onderbouwde verhalen, en neigen meer naar simpele en ongenuanceerde oneliners, dat is al zo sinds de oudheid, denk aan de Romeinse politicus Cato (‘en overigens ben ik van mening dat Carthago vernietigd moet worden’).  Wilders is een man van de oneliners, hij is er het boegbeeld van. Het heeft weinig zin om hem met wetenschappelijke argumenten te lijf te gaan, want hij laat ze op een handige manier van zich afglijden of maakt juist de opponent verdacht.

Het probleem in de politieke arena is dat inhoud de kiezer niet of nauwelijks aanspreekt. De kiezer kijkt naar personen, de mate waarin hij of zij zich met hen kan identificeren omdat ze zeggen te willen wat de gemiddelde kiezer ook wil: stabiliteit, een comfortabel leven en geen moeilijke of geldverslindende gedragsveranderingen. Dat verklaart de snelle opkomst van media bespelende politici of populisten zoals Fortuyn en Baudet in het verleden en Wilders of Van der Plas nu, of van aansprekende underdogs zoals Omtzigt. Dat succes kan overigens ook weer snel zijn afgelopen. Het opvallende is dat op rechts meer politieke leiders een aansprekend optreden hebben dan op links. In het verleden waren Den Uyl en Jan Marijnissen en vooruit, Van Mierlo zulke mensen op links, maar de laatste jaren komen ze nauwelijks nog in beeld. Wat links dus tegenover rechts moet stellen is een flamboyante persoonlijkheid die met woord en gebaar (en met de nodige humor) mensen aan zich weet te binden. Wie, o wie zou dat kunnen zijn?

Het is natuurlijk zuur dat je niet op inhoudelijke en goed onderbouwde argumenten het pleit van de kiezer kunt winnen, maar het is wel een feit. Het heeft daarom ook geen zin om rechts op inhoud aan te vallen, er moet inderdaad een eigen, duidelijk, begrijpelijk verhaal van links tegenover staan. Maar het belangrijkst is dat degene die dat verhaal brengt de media en de mensen weet te bereiken en dat men zich met hem of haar kan identificeren. Nogmaals: de meeste mensen stemmen op de persoon en niet op inhoud of kwaliteit van het programma. Net het persoonsgerichte kan makkelijk gebagatelliseerd en zo mogelijk belachelijk gemaakt worden.

Willem Vermeulen is pedagoog en organisatiepsycholoog.
Raf Daenen is oud-wethouder en sonnet maatschappelijk ontwikkeling.