Huiswerk voor Den Haag: 'Gelijkheid is beter voor iedereen'

Regering en oppositie hebben meer visie nodig om het crisisbeleid te onderbouwen. Dringend aanbevolen om morgen aanwezig te zijn bij de jaarlezing van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in Den Haag. Gastspreker is Richard Wilkinson, auteur van het boek The Spirit Level, Why Equality is Better for Everyone. Een opbouwend pleidooi: streef in plaats van meer welvaart naar meer welbevinden op de lange termijn.

Sinds Prinsjesdag horen burgers dat we streven naar een participatiesamenleving. Een streven met een licht onsympathieke associatie: Zoek het vooral eerst zelf uit, daarna kijken wij wat we als land voor jou als burger kunnen betekenen.

Geestelijk gezonder Een economische crisis biedt altijd kansen. Ook voor een regering die moet bezuinigen. Hoe anders klinkt: ‘We streven naar een samenleving met meer gelijkheid voor iedereen, want het is bewezen dat mensen dan gelukkiger en fysiek en geestelijk gezonder zijn, en elkaar meer respecteren en beter samenwerken.’ Eindresultaat: een actieve participatie. Burgers blij, Nederland gelukkig, politici verdienen schouderklopjes.

Waar komt dat gelijkheidsidee vandaan? In 2009 publiceerden sociaal-epidemiologen Richard Wilkinson en Kate Pickett het boek The Spirit Level – Why Equality is Better for Everyone . Vrij vertaald: ‘De waterpas – waarom gelijkheid beter is voor iedereen’. In Nederlandse media kreeg het weinig aandacht. Onterecht. De bottom line luidt: een samenleving met kleinere inkomensverschillen is goed voor iedereen, inclusief de rijkeren.

Sociale mobiliteit Wilkinson en Pickett vergeleken 23 rijke landen met grote en kleine inkomensverschillen met elkaar, en koppelden er statistische gegevens over sociale kwesties aan van Verenigde Naties en de World Health Organisation aan om te onderzoeken of er een relatie lag. Ze keken naar: levensverwachting, reken- en leesvaardigheid, kindersterfte, moord, gevangenschap, tienerzwangerschap, vertrouwen, overgewicht, mentale ziekten inclusief alcohol- en drugsverslaving en sociale mobiliteit.

In de rijke, meer egalitaire landen met kleine inkomensverschillen, zoals Japan en Zweden, scoren arm èn rijk veel beter op welbevinden. Burgers zijn lichamelijk en geestelijk gezonder, onderwijsprestaties zijn beter, er is minder overgewicht en minder criminaliteit. Mensen hebben meer mogelijkheden te stijgen op de maatschappelijk ladder en vertrouwen elkaar meer.

Angst voor statusverlies Kortom, gelijkheid maakt zowel arme als rijke mensen gezond en gelukkig. Volgens de auteurs komt dit doordat relaties in egalitaire landen meer gestoeld zijn op samenwerking en vertrouwen. In landen met grote inkomensverschillen draait het leven om competitie, status en angst voor statusverlies.

Het is inmiddels algemeen bekend dat een stijgend inkomen je welbevinden tot een beperkt niveau laat meegroeien. Daarna stagneert het geluksgevoel, en worden andere, meer verbindende waarden in het leven belangrijk. Om bij bezuinigingen alleen te focussen op koopkracht, inflatiebeperking en economische groei is dus té beperkt.

Lange termijngevolgen Het Centraal Plan Bureau (CPB) maakt gisteren in Nieuwsuur bekend niet langer de effecten van verkiezingsprogramma’s door te zullen rekenen naar gevolgen voor de economie. Minder zicht dus op onderwijsprestaties, bereikbaarheid of CO2-uitstoot. Wel beloofde CPB-directeur Van Geest zich te blijven richten op werkloosheid, lange termijngevolgen en zekerheid.

Internationale organisaties als de Wereldbank, het IMF en de OESO bestuderen al jaren maatschappelijke ongelijkheid. Nederland heeft sinds jaar en dag de reputatie van een land met een grote mate van gelijkheid. Als brug tussen wetenschap en beleid zou het CPB visie en lef tonen door onderzoek te doen naar de effecten van regeringsmaatregelen voor de gelijkheid in ons land.

Waarden Een crisis doet vooral een appel op de kernwaarden in het leven. Wat is echt belangrijk in het leven en in het werk? Waar draait het eigenlijk om in een bedrijf of organisatie? Vanuit welke waarden opereer je? Wat geef je anderen mee? Een financiële sector die zich herbezint op de waarden van waaruit ze werken. Maatschappelijk ondernemen dat steeds belangrijker wordt. Het ‘delen met elkaar’ wordt gewaardeerd, er is ruimte voor nieuwe zingeving.

Uit onderzoek van sociaal psycholoog Barbara Fredrickson blijkt dat positieve kernwaarden verbreden en opbouwend werken. Het voorkomt dat we alleen focussen op werk en economische groei, en het goede in de wereld niet meer zien. Positiviteit is een verstandige en gezonde investering in onszelf en in de wereld om ons heen.

De burger participeert Juist die opbouwende focus moet de regering meenemen in haar beleid. Verschuif de nadruk van welvaart naar meer welbevinden op de lange termijn. Hoe kunnen positieve waarden de levens van burgers verbeteren? Mensen die bloeien zijn gelukkig en voegen waarde toe aan de wereld. Ze zijn betrokken bij hun familie, werk en gemeenschap. Lees: de burger participeert!

Heel Den Haag verdient morgen vrijgemaakt te worden om bij de WRR-lezing aanwezig te zijn. Het boek The Spirit Level, Why Equality is Better for Everyone wordt verplichte kost voor ambtenarij en politiek. Na het kerstreces toetst het CPB of alle bezuinigingen de gelijkheidstoets kunnen doorstaan. Makkelijker kunnen we het niet maken.

WRR-Lecture 2013 | 28 november | Nieuwe Kerk, Spui 175 Den Haag | 15.00-17.00 uur. Na Wilkinson’s lezing gaan drie hoogleraren in op de gelijkheidssituatie van Nederland.