Houd toch op met die debatten

Onwillekeurig wordt er vanuit gegaan dat de zwevende kiezer iets opschiet met tv-debatten tussen lijsttrekkers. De recensies van het gebodene zijn dan ook niet van de lucht. Wie kwam er zondagavond bij RTL4 als beste uit de bus? Was Marianne Thieme niet te zenuwachtig om echt te schitteren? Slaagde Rutte er wel in om uit de verf te komen, zeker tegenover Buma. Hoe erg was het dat Wilders voor de eer had bedankt?

Wie de lijsttrekkersdebatten van de afgelopen weken heeft bekeken, kan alleen maar vaststellen dat hij er niet veel wijzer van is geworden. Dat gold net zo goed voor de confrontaties tussen Donald Trump en Hilary Clinton. Hilary bleek niet de gezellige tante die je graag op je verjaardag wil hebben. The Donald speelde de geweldenaar. Dat zei heel erg weinig over hoe zij het zouden doen in het Witte Huis.

Zorgvuldig ingestudeerde oneliners Met Nederlandse lijsttrekkers is het van hetzelfde laken een pak. Zij verschijnen afgetraind door hun spindoctors in de studio, de kop vol met zorgvuldig ingestudeerde oneliners. De gang van zaken tijdens het debat is afgesproken met dezelfde spindoctors die er allemaal op letten dat hun man (en die ene vrouw) net zo veel kansen krijgt als de concurrenten. De programmamakers zelve hebben een lage dunk van hun publiek bij wie zij een korte aandachtsspanne vermoeden. Het moet allemaal snel en levendig.  De presentatoren doen alsof zij door de wol geverfd zijn en al die politici eens een kritisch poepie zullen laten ruiken. Ze slaan een harde toon aan en proberen de stem des volks te vertolken waarbij zij opnieuw blijk geven van dat volk een lage dunk te hebben. Anders stelden zij niet zulke demagogische vragen die door de politici dan ook dankzij hun trainingssessies gemakkelijk worden gepareerd.

Het schitterendst voorbeeld van wat dan kan gebeuren werd in 2012 geleverd door Diederik Samsom die zijn tegenstander plat kreeg door hem een paar keer ‘Nu doet hij het weer’ toe te voegen. Die tegenstander was Mark Rutte. Direct na de verkiezingen ging Samsom een coalitie met hem aan en bleef hem vervolgens tot zijn eigen politieke val hondstrouw. Het debattrucje was niet origineel. Ronald Reagan had er al vruchtbaar gebruik van gemaakt.

Prestaties Wie een cursus vliegen afvangen wil volgen, doet er goed aan lijsttrekkersdebatten nauwkeurig te volgen. De gemiddelde burger heeft er weinig aan. Hard nieuws leveren ze zelden op of het moeten de correcties zijn van de factcheckers die de beweringen van de lijsttrekkers controleren en dan merken dat hun cijfers niet helemaal kloppen. Kan zo’n gast het vaderland redden? Zou je hem – criterium van de onlangs overleden oud premier Piet de Jong – in tijd van oorlog op je onderzeeër willen hebben? Het debat geeft over zulke vragen geen uitsluitsel.

Het gaat er bij verkiezingen niet om wat kandidaten beloven maar wat je van ze kunt verwachten. Dat blijkt maar uit één ding: hun prestaties tot nu toe. Als Wilders maar weer eens pensionering op je vijfenzestigste belooft terwijl hij die eis destijds bij de vorming van het kabinet Rutte I meteen liet vallen, dan weet je wat van die man te verwachten valt. Als Lodewijk Asscher miljardentoezeggingen doet en je stelt vast, dat van een dergelijk expansief beleid tijdens zijn ministerschap niets is gebleken terwijl veel van zijn wetten in de praktijk contraproductief blijken, dan is dat wezenlijke informatie waarmee je als kiezer iets kunt. Wie een stem op Jesse Klaver overweegt, bedenke wel dat GroenLinks in 2012 met D66 en de ChristenUnie het kabinet Rutte 1 uit de brand hielp zodra Wilders zijn gedoogsteun introk. En dat de afgelopen kwart eeuw de SP bij coalitieonderhandelingen steeds buiten spel kwam te staan. Je kunt je afvragen wiens schuld dat was maar ook dit is een belangrijk gegeven. Wie wil stemmen op iemand die zijn idealen niet aanlengt, zit bij de SP goed maar de kans dat deze partij haar beleidsdoelstellingen ooit in daden kan omzetten, is gering. En last but not least: wie denkt dat de hypotheekrenteaftrek bij de VVD in veilige handen is, moet eens kijken wat die partij daar in het kader van Rutte II mee gedaan heeft.

Daarom zijn al die TV-debatten verspilde zendtijd. Wat Nederland nodig heeft is gedegen journalistiek onderzoek naar wat de kandidaten hebben gepresteerd. Op basis daarvan kun je een reële prognose opstellen over wat zij in de toekomst zullen leveren. Voor de uitgebreide interviews met de lijsttrekkers – allemaal geautoriseerd door hun spindoctors – kun je trouwens hetzelfde verhaal vertellen. Houd toch op met die debatten.