Houd godsdiensten in bedwang

Het leven in het Westen is bijzonder. Voor het eerst in de menselijke geschiedenis is de strikte band tussen georganiseerde godsdienst en de staat doorgesneden. Er zijn nog wel wat verbindingslijntjes, maar over het algemeen is er sprake van scheiding tussen kerk en staat.

Die situatie is niet vanzelf ontstaan. Daar is een lange strijd aan vooraf gegaan. Een strijd waarin heel wat mensen het leven lieten, maar uiteindelijk won de vrijheid van godsdienst terrein.

Die bevochten vrijheid neemt niet weg dat de georganiseerde godsdienst voor veel mensen van groot belang bleef. Ook al werd haar politieke macht steeds marginaler. In de jaren zestig van de vorige eeuw raakten voor het eerst grote groepen mensen los van de kerken. De meesten zegden overigens het godsgeloof niet vaarwel; hun geloof werd vooral meer individualistisch.

Door de economische ontwikkeling kwam er vervolgens een migratiestroom. Miljoenen mensen kwamen naar het Westen en namen hun opvattingen mee. Naar Nederland kwamen vele honderdduizenden mensen met een islamitische achtergrond. Een islamitische achtergrond? Zo zien de meesten het zelf niet, ze zijn moslim. En ze komen uit landen waar heel andere gewoonten en wetten bestaan dan hier tegenwoordig heersend zijn. Die moslims profiteerden van de eeuwenlange strijd voor de grondwettelijke vrijheid van godsdienst die hier is gevoerd. Door die vrijheid en de Arabische oliedollars schieten moskeeën als paddenstoelen uit de grond. Op vrijdag zijn ze tot honderden meters in de omtrek hoorbaar en dat accepteren veel, ook linkse, mensen. Veel van die linkse mensen gunnen de imams ook hun vrijheid om te pleiten voor sharia en jihad, hoewel ze de boer die Jezus Redt op zijn eigen dak zet voor gek verklaren. En wie herinnert zich de hetze tegen het echtpaar Goeree niet?

En dat is fout. Natuurlijk, de katholieke kerk heeft achterlijke opvattingen, en de aanhangers van de SGP zijn geen haar beter. Maar die hebben we na eeuwen strijd aan de leiband gekregen. De islam heeft zo’n ontwikkeling echter (nog) niet meegemaakt. Vandaar dat het bouwen van christelijke kerken in islamitische landen niet wordt geaccepteerd.

Als iemand zich uitspreekt over de achterlijke opvattingen van moslims over vrouwen, homo’s of kinderbesnijdenis, dan krijgt hij een van de etiketten racist of islamofoob naar zijn hoofd. Is dat links of progressief? Het lijkt me juist links om achterlijke opvattingen en handelingen aan de kaak te stellen. Daarom bestreden de socialisten vroeger immers Kerk, Kazerne en Kapitaal. Als mensen reactionaire opvattingen hebben, dan moeten we ze daarop aanspreken. Zoals we dat ook bij katholieken, joden, hindoes en neoliberale economen doen. Juist dan benader je mensen als gelijken en als volwaardige leden van de maatschappij. Doen we dat niet dan legitimeer je die opvattingen en voor we het weten staan de paus en Antoine Bodar weer in het centrum van de macht. Want die ruiken dan hun kansen. De georganiseerde godsdienst is een veelkoppig monster dat in bedwang moet worden gehouden want ik weet wel wie de eerste slachtoffers zijn als kerkgenootschappen hun macht terug krijgen. En zeg nooit nooit. 

Wat moet ik daar nu weer mee? De reactie van Merijn Oudenampsen, een promovendus van de Universiteit van Tilburg die zich, maar dat is ongetwijfeld een teken des tijds, in zijn reactie zonder schroom vooral op Wikipedia als bron baseert, maakt me niet vrolijk. Zoals in de door hem genoemde Facebook discussie waar hij me op een lijn stelde met racisten, plaatst hij me nu in het kamp van reactionairen als Geert Wilders. En dat via de simpele debat truc waarbij mensen dingen in de mond worden gelegd die ze niet hebben gezegd en vervolgens de discussie op die verdraaide standpunten wordt gericht. Volgens mij heet dat gewoon demagogie. 

Als ik schrijf: ‘En ze komen uit landen waar heel andere gewoonten en wetten bestaan dan hier tegenwoordig heersend zijn’, dan maak je daar het volgende van: ‘Of is het enkel omdat de islam in Sjaak zijn woorden ‘een vreemde gewoonte’ is, dat hij een verschil maakt tussen moskee en kerk?’ Slim hoor, want het woord ‘vreemd’ dat ik niet heb gebruikt, heeft ook nog een andere betekenis dan ‘anders’. Slim gedaan, maar lastig discussiëren.

Dus als ik zeg dat we de vrijheid moeten hebben en nemen om mensen op achterlijke opvattingen aan te spreken, dan heet het bij Merijn Oudenampsen dat ik de vrijheid van godsdienstige opvattingen wil beperken. Als ik in het verleden wel eens heerlijk tekeer ging tegen het klokkengebeier waardoor ik mijn zondagse kater er niet uit kon slapen, dan waren de meeste mensen het hartgrondig met me eens. Ze – en daar zaten vooral veel linkse vrienden onder – vonden dat ook en lieten me met plezier razen. Nu ik op Facebook zet dat ik dat geschreeuw op vrijdagmiddag vanuit een moskee over Spangen niet prettig vind, haken sommigen af. Want ja, zo zeggen ze dan soms, moslims zijn een achterstandsgroep en die moet je in hun waarde laten. Ze hebben het al zwaar genoeg.

Merijn zegt dat uiteraard niet, maar als ik zijn eigen truc toepas dan is de conclusie onontkoombaar dat hij dat eigenlijk wel vindt. De grote vraag is echter of hij ook zo zou hebben gereageerd als ik had geschreven dat we de achterlijke opvattingen van rooms-katholieken moeten bestrijden. Of die van zevende-dags-adventisten, of Johan Maasbach. Ik ben benieuwd. Maar ik vind in ieder geval dat als je de een zijn godsdienstvrijheid gunt, je dat ook voor de ander moet doen. Dus niet tekeer gaan tegen de ene soort en met een enorme boog om de andere soort heenlopen. Vrijheid op onzinnige opvattingen heeft iedereen, maar je mag ze er ook allemaal op aanspreken als je iets anders vindt.

Natuurlijk kent de islam evenals het christendom tientallen stromingen, maar er zit wel degelijk een gezamenlijke kern in elk van die twee wereldgodsdiensten. Of is dat ook onzin? Links heeft in mijn ogen met het uit de wind houden van opvattingen en gebruiken van moslims inderdaad een fout gemaakt. Dissidenten uit die kringen zoals de sociaaldemocraat Hirsi Ali hebben we met dat onbegrijpelijke en neerbuigende standpunt in de armen van rechts gedreven. Waarom onbegrijpelijk? Omdat links de strijd tegen achterlijke standpunten altijd hoog in het vaandel had staan. Waarom neerbuigend? Omdat het zo lijkt alsof mensen met een moslim achtergrond nog niet toe zijn aan de verlichte ideeën over persoonlijke vrijheid die onze voorouders hebben bevochten en waar wij van genieten. Een vreemde omkering van waarden.

Volgens mij ben ik niet behept met contradicties. Mijn standpunt is heel duidelijk. Iedereen mag vinden wat hij of zij wil, maar als ik daar op mijn beurt wat van vind dan moet ik dat ook kunnen zeggen zonder te worden beschuldigd van een of andere fobie of racisme.

Ik moet een ding toegeven. Mijn opmerking over kerkenbouw in islamitische landen was te kort door de bocht. In Egypte worden inderdaad kerken gebouwd. Ze kunnen de vraag naar nieuwbouw daar zelfs niet bijbenen. Vandaar waarschijnlijk dat veel Egyptische kopten in diaspora zijn gegaan. Dat had ik moeten weten.

Lees hier het artikel van Merijn Oudenampsen