Hou op met de reguleringsreflex
Laten wij elkaar aanspreken, zodat de overheid zich vervolgens kan bezighouden met iets anders dan de waan van de dag.
Op sociale media gaan filmpjes rond van een in het zwart geklede groep die een ravage inricht bij de UvA-campus op het Roeterseiland. Zo is onder meer te zien hoe twee mannen met hamer de tv’s in de centrale hal kapotslaan. De Telegraaf kopt: “Meerderheid UvA-studenten houdt zich buiten rellen: cruciale colleges gemist.” En de Volkskrant meldt dat een meerderheid van de Tweede Kamer een identificatieplicht voor de toegang tot universiteitsgebouwen wil invoeren, en vraagt zich op haar voorpagina af of je mag protesteren met gezichtsbedekkende kleding.
In de woorden van BBB-Kamerlid Claudia van Zanten: “Nu zien we dat de UvA, mijn alma mater, twee dagen dicht is. Wat moet er in godsnaam gebeuren voordat er wél actie wordt ondernomen?”
Het vormt een tragisch voorbeeld van de moderne crisisreflex. Wanorde? Nieuwe regels opstellen! In dit geval: identificatieplicht, beveiliging en met een beetje pech een (nader) verbod op gezichtsbedekkende kleding.
Wie nog eens goed kijkt naar de filmpjes, ziet naast de hamerende mannen ook tweehonderd talmende omstanders. Ze staan erbij, slaken nog een kreet, en de mannen lopen door naar de volgende tv.
Wat echt opzien baart, is niet dat een relschopper een tv vernielt, noch dat de UvA twee dagen dicht is en dat in die tijd ‘cruciale colleges’ worden gemist. Het betreft het kennelijk onvermogen te realiseren dat er meer is op deze wereld dan regels en overheidsingrijpen.
Vorig jaar verscheen het SCP-onderzoek ‘Roep om een overheid die verantwoordelijkheid neemt’, waarin werd opgemerkt “dat een ruime meerderheid van de Nederlanders vindt dat de landelijke overheid (flink) meer verantwoordelijkheid moet nemen. Deze wens werd breed gedeeld en geldt voor mensen met verschillende politieke voorkeuren.”
Tegelijkertijd constateert de vice-president van de Raad van State in zijn jaarverslag dat wetgeving te complex wordt: “De neiging bestaat om elk individueel geval in wetten en regels onder te brengen. (…) De overheid moet zich niet alleen afvragen of zij beter kan leveren maar ook of zij niet te hoge verwachtingen heeft gewekt. Dat is ook een opdracht van de politiek."
Misschien kan het ook andersom. De rechtstaat bestaat niet alleen uit grondslagen, principes en instituten, maar vooral ook uit onszelf. Terwijl de regelgeving zich opstapelt, de uitvoering ervan stokt en de politiek alweer de noodklok luidt over de volgende crisis, heeft de burger zelf ook handelingsvermogen.
Dat is geen Hobbesiaanse oproep tot een bellum omnium in de aula van het Roeterseiland, maar een vriendelijk verzoek om intermenselijk contact. En als u niet begrijpt hoe u dan moet handelen, is dat des te meer reden om het eens proberen.
Een beschaving kenmerkt zich niet door toenemende controle, of verontwaardigde talkshowgasten, maar door een sterke sociale gemeenschap. In een tijd waarin onze samenleving polariseert, ligt overheidsingrijpen steeds minder voor de hand.
Ik roep op tot herwaardering van het beginsel van subsidiariteit: laten wij elkaar aanspreken, zodat de overheid zich vervolgens kan bezighouden met iets anders dan de waan van de dag.
Daarom, voor de volgende keer dat u getuige bent van een misstand: roep niet naar uw overheid, wat zij voor u kan doen. Kijk of je er zelf kan uitkomen. Ga het gesprek aan. Zeg er wat van. Wie weet leidt het wel ergens toe.