Hooligans, wantrouwen en tijdgebrek bij acties tegen Zwarte Piet

In de NRC vandaag een uitgebreide reconstructie van de gebeurtenissen rondom de acties tegen Zwarte Piet, eind vorig jaar. Uit gesprekken die de krant voerde met actievoerders en burgemeesters blijkt dat wederzijds wantrouwen en een gebrek aan tijd een ordentelijke manier van organiseren in de weg stond. Het leidde in veel gevallen tot het afblazen van demonstraties.

Dat was nog niet alles. Daarnaast zorgde de dreiging van hooligans tot een preventief demonstratieverbod in Nijmegen. In Eindhoven, Den Haag, Leeuwarden en Hilversum werden betogingen voortijdig gestopt en in Zwolle kwam er op het allerlaatste moment een verbod. In Apeldoorn besloten demonstranten zelf eieren voor hun geld te kiezen wegens de mogelijke komst van Go Ahead Eagles-hooligans uit het nabij gelegen Deventer. In Groningen en Rotterdam vielen Zwart Piet-aanhangers actievoerders aan en in Tilburg werden bijna vijftig voorstanders opgepakt. Sommigen van hen waren bewapend met boksbeugels of messen.

Nu kun je de komst van hooligans moeilijk van te voren inschatten, de verdere organisatie is prima op te zetten. In Den Helder was een goed voorbeeld te zien van het wederzijdse wantrouwen waardoor dit toch fout ging. Een bus met actievoerders, op weg naar de Sinterklaas-intocht van Den Helder, werd ter hoogte van Alkmaar onderschept. Burgemeester Koen Schuiling van de VVD vond dat de demonstranten zich niet aan afspraken hielden. Die waren eenzijdig opgelegd en te laat gecommuniceerd, zeiden de actievoerders. Vervolgens werd er geïmproviseerd. Of de bus moest terug, of er mocht gedemonstreerd worden op een andere, mindere locatie. Daarop besloten de betogers om te keren. Tijd voor andere scenario’s was er op de meeste plekken niet, burgemeesters kozen voor de openbare orde.

Een test van het Nederlandse demonstratierecht, als ‘bijkans heilig’ omschreven in een nieuw handboek voor burgemeesters en politie, is daardoor duidelijk niet gehaald. Het is niet zo raar dat actievoerders tegen Zwarte Piet zich wantrouwend opstellen tegenover gezagdragers. In 2011 (Dordrecht), Gouda (2014) en Rotterdam (2016) bleken arrestaties achteraf onterecht. In 2017 greep de politie niet in terwijl voorstanders van Zwarte Piet een snelweg blokkeerden, waar zij wél voor werden veroordeeld.