Hoogste tijd om de populaire Matthäus Passion te reinigen van antisemitisme

In deze tijd van het jaar ga ik veelal naar de Matthäus Passion, het meesterwerk van Bach dat handelt over de laatste 24 uur van Jezus. Nou ja, laatste. Hij is volgens de legende natuurlijk uit zijn graf opgestaan om eeuwig verder te leven maar de Passion gaat over zijn laatste etmaal als mens, van Witte Donderdag tot Goede Vrijdag. Het stuk, dat is gebaseerd op het evangelie van de apostel Mattheüs, duurt wel drie uur, dus dat komt bijna in de buurt van real time.

Het verhaal ken je waarschijnlijk wel. Jezus verzamelt zich met zijn 12 apostelen voor een laatste avondmaal. Hij weet dat zijn tijd is gekomen en hij geofferd gaat worden. Het is onduidelijk of hij ook weet hoe gruwelijk wreed dat er aan toe zal gaan. Hij weet in ieder geval wel dat een van zijn vertrouwelingen hem verklikt aan de religieuze elite. Dat is Judas, die hem een kus geeft om hem te identificeren voor de autoriteiten. Hij weet ook dat zijn mannelijke volgelingen hem in de steek zullen laten, uit angst voor hun eigen hachje. Alleen de vrouwen blijven hem trouw.

Jezus wordt gearresteerd. De religieuze leiders beschuldigen hem van godslastering en eisen van de Romeinse bezetter dat hij terechtgesteld wordt. Hij wordt bespot, gekruisigd en sterft de marteldood, door iedereen in de steek gelaten, zelfs door zijn goddelijke vader. En nog blijft hij van de mensen houden. Dat laatste is een les die nogal wat christenen helaas vergeten.

De Matthäus Passion wordt rond Pasen over de hele wereld uitgevoerd maar nergens zo vaak als in Nederland. Je vindt de optreden met koren en orkesten overal. Van Sliedrecht tot Naarden. Die traditie is in de 19e eeuw begonnen in Rotterdam en heeft zich van daar over Nederland verspreid.

Dit jaar twijfelde ik of ik wel moest gaan. In het parlement werd deze week een krachtige verklaring tegen jodenhaat aangenomen en de Matthäus Passion bevat nu eenmaal antisemitische elementen. Het meest berucht is de zin die de joodse menigte uitroept als ze eist dat Jezus ter dood wordt gebracht: ‘Zijn bloed kome over ons en over onze kinderen!’ Die verklaring is vaak aangegrepen om joden te vervolgen. De vooraanstaande joodse leider Claude Montefiore schreef er in 1909 over: “Wat een gruwelijk vers. Wat een verschrikkelijk verzinsel. (…) Dit is een van die zinnen die verantwoordelijk zijn geweest voor oceanen aan menselijk bloed, en een niet-aflatende stroom van ellende en verwoesting.” Dat is nog eens wat anders dan zwaaien met een Palestijnse vlag en boe roepen.

Misschien zou de Kamer eens moeten kijken of dat zinnetje – en nog wat andere – niet aangepast moet worden aan het voortschrijdend inzicht. Maar ik heb het donkerbruine vermoeden dat de – christelijke – partijen daar niet aan willen. De tekst komt namelijk rechtstreeks uit het Nieuwe Testament, een voor christenen heilig boek. Met alle gevolgen van dien. Het zijn naast de nazi’s de christenen geweest die joden het meest vervolgd hebben. Maar ook de rest van rechts Nederland houdt niet van het aanpassen van teksten, dat vinden ze woke en volgens demissionair minister van justitie Dilan Yesilgöz is dat streven naar gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid zelfs de grootste bedreiging voor de samenleving. Dus de jodenhaat blijft overal gezongen verkondigd worden. Jezus zou er vast niet blij mee zijn. Ook dat blijft hem niet bespaard.

Dit is de ingekorte versie van een persoonlijk blog.

Beeld: Rijksmuseum