Hoelang laten we ons nog chanteren?

In 2010 verscheen het boek Weapons of Mass Migration van de Amerikaanse politicologe Kelly M. Greenhill. Ze analyseert hoe het dreigen met migranten al vaker succesvol is ingezet als chantagemiddel in internationale betrekkingen.

Ook in 2010 was Muammar Khadaffi te gast in Italië, waar hij zich gedroeg alsof hij het praktijkvoorbeeld moest leveren bij Greenhills boek. Als Europa hem geen 5 miljard euro zou overmaken, zou hij ervoor zorgen dat Europa “zwart” zou worden. Hij deed geen moeite om zijn poging tot chantage te verhullen: hij begreep dat de “witte en christelijke Europeanen” niet zaten te wachten op “hongerlijdende en domme Afrikanen”. Het kostte hem ook geen moeite om zijn gelijk te halen: de Italiaanse regering van Berlusconi werkte stante pede samen met Khadaffi om migranten te stoppen, in de hoop daarmee de kiezers van het extreemrechtse Lega Nord voor zich te winnen. Veel geld voor weinig resultaat, bleek uiteindelijk, nog het minst van al electoraal.

Zelfde strategie, zelfde resultaat Kan ik ook! dacht Recep Tayyip Erdogan. Met de EU-Turkijedeal uit 2016 heeft hij de prijs nog wat opgedreven: we zitten inmiddels op 6 miljard euro en er moet nog meer bij. Het gaat Erdogan niet eens zozeer om het geld. Zolang hij dreigt met zijn migratiewapen, weet hij dat Europa hem niet al te hard zal aanpakken. Niet als hij een dictatoriaal bewind uitbouwt, en niet als hij Noord-Syrië aanvalt.

Hij kan het nog steeds, Erdogan, zo bleek deze week toen hij nog maar eens naar hetzelfde wapen greep: Europa moest hem vooral niet bekritiseren, anders zouden “miljoenen” asielzoekers Europa overspoelen. Paradoxaal sprak juist de Italiaanse premier Conte er schande van: Europa laat zich niet chanteren! Maar Erdogan weet beter: Europa is juist op dit punt chanteerbaar.

De Europese reacties deze week zeggen genoeg: in onze nabijheid wordt een willekeurige, nog wredere fase van de oorlog in gang getrokken, de dreiging van etnische zuivering is ernstig en doelbewust, en het enige waar Europa over spreekt is hoe wìj ‘bedreigd’ kunnen worden door asielzoekers. Vrede en mensenrechten? Defensie en geopolitiek? Niks mee te maken, zolang het ons maar niet raakt.

Een volstrekt irrationele angst voor ‘migratie’, in welke vorm dan ook, maakt ons continent tot speelbal van andere krachten. Die angst is ons door hen aangepraat maar dat ze daarin slagen, hebben we enkel aan onszelf te danken. Met de Turkijedeal heeft Europa zichzelf in een wurggreep gewrongen.

Vrijwillig gegijzeld Waarom werkt de chantage van Erdogan in het geval van de EU? Terug naar het boek van Greenhill. Haar analyse toont aan het werkt als de gegijzelde partner daadwerkelijk beperkte opvangcapaciteit heeft en/of als interne onenigheid over de migratiedreiging kan worden uitgebuit.

In het geval van de EU zou opvangcapaciteit geen probleem moeten zijn. Als rijk continent met meer dan 500 miljoen Europeanen kunnen we dat samen prima aan. Het echte probleem is de onenigheid binnen Europa over wie opvangt. De regeringsleiders kunnen het maar niet eens worden over een echt Europees asielsysteem. En dat terwijl uit alle opiniepeilingen blijkt dat Europeanen, links en rechts, Noord en Zuid, wel willen dat er werk wordt gemaakt van een gezamenlijke aanpak.

En het kan: er liggen volledig uitonderhandelde voorstellen klaar vanuit het Europees Parlement. Maar zolang de regeringsleiders zich maar al te graag verschuilen achter diegenen die niét vooruit willen, Orban en consorten, komt er geen gezamenlijke aanpak. En zolang die aanpak er niet is, weet Erdogan dat het binnen no time weer crisissfeer en paniekvoetbal is in Europa bij hogere aantallen vluchtelingen.

Je wordt alleen gechanteerd als je chantabel bent. En dat is exact wat de EU-regeringsleiders hebben laten gebeuren. De EU heeft geen ‘te links’ of ‘te rechts’ migratiebeleid, het heeft géén gezamelijk migratiebeleid. De EU is niet ‘te laks’ of ‘te streng’… het is gewoon een lappendeken van strategieën. Eindresultaat is een zwak Europa, en dat op een van de belangrijkste thema’s voor onze bevolking en op een van de meest broze geopolitieke momenten in decennia. Zolang de lidstaten het niet eens worden over een gezamenlijk Europees asielsysteem mogen de krokodillentranen over chantage door Erdogan wat mij betreft dus achterwege blijven.

cc-foto: NATO