Hoe zit het nu echt met de stikstofuitstoot op Schiermonnikoog?
BBB heeft Kamervragen ingediend bij de minister van Natuur en Stikstof over de stikstofmetingen op Schiermonnikoog. De boeren daar hebben 38% van hun melkvee naar de vaste wal gebracht, wat een vergelijkbare emissiereductie van ammoniak (stikstof) zou moeten opleveren. Het RIVM meet op 6 punten op het eiland, in het kader van met Meetnet Ammoniak in Natuurgebieden (MAN), en deze metingen laten nu een stijging van de ammoniakconcentratie zien. BBB vraagt de minister hierop of ‘we kunnen concluderen dat het reduceren van vee geen doelmatige besteding van gemeenschapsgeld is’. Maar op basis van deze metingen alleen kan je deze conclusie helemaal niet trekken.
Begin dit jaar verscheen mijn boek: de Melkveerevolutie – de lessen van de landbouwtransitie op Schiermonnikoog. Ik heb daar mijn ervaringen vastgelegd uit dit moeilijke traject om stikstofemissies te verminderen en tegelijkertijd bestaansrecht voor de boeren te behouden. Een traject van 7 jaar met vallen en opstaan, maar wel met een positief resultaat: 38% van het vee is weggedaan en de melkproductie verminderd, terwijl er een kaaslijn is opgezet met een winkel op het eiland en afzet op de vaste wal. Een succesverhaal dat volgens mij te weinig navolging krijgt. Wij kunnen van dit traject veel leren over wat er nodig is om zo’n grote reductie te bewerkstelligen, die ook op andere plekken nodig is. Het is dan ook zwaar teleurstellend wanneer je deze recente metingen van het RIVM ziet, waaruit het lijkt dat er eerder een stijging van de stikstofuitstoot heeft plaatsgevonden. Ik leg graag uit waarom deze metingen niet geschikt zijn om het effect van het verkleinen van de veestapel op Schiermonnikoog in kaart te brengen
Al bij de resultaten van het haalbaarheidsonderzoek in 2016 hebben we aanbevolen om een goede nulmeting te doen bij de boeren en van de stikstofdepositie op dat moment, zodat we de ontwikkelingen goed konden volgen. Dit is echter nooit gedaan. Het nu gebruikte MAN-meetnet is niet opgezet om dergelijke lokale veranderingen te volgen. Daarom roepen de eilandboeren met mij dat er meer gemeten moet worden. En terecht: deze boeren hebben hun nek uitgestoken en zijn tot een kleinere veestapel gekomen, dan wil je ook wel zien wat die veranderingen hebben opgeleverd. Sterker nog, je zou Schiermonnikoog als een perfecte onderzoekslocatie kunnen gebruiken: er is geen verkeer, de belasting van de natuur komt van de boeren op het eiland en de achtergrond. Ideaal om met metingen de modellen te toetsen. En nog beter: deze metingen zouden ons ook meer vertellen over wat verkleining van de veestapel met de natuur doet en of die zich herstelt. Ze zou ook meer inzicht geven in wat een juiste kritische depositiewaarde (KDW) zou kunnen zijn. Deze KDW is immers een belangrijke maat in het beleid en bij vergunningverlening.
Om de MAN-metingen goed te interpreteren heb je een model nodig. De gemeten ammoniakconcentratie wordt namelijk ook door verschillende andere factoren beïnvloed zoals de temperatuur, de overheersende windrichting en de emissieveranderingen in de rest van Nederland en in het buitenland. Daar kan je met een model voor corrigeren, bijvoorbeeld met het door TNO ontwikkelde Lotos-Euros verspreidingsmodel. Passen we dit model toe op de MAN-metingen op Schiermonnikoog, dan zien we dat de uitstoot met zo’n 25% is afgenomen. Dat is nog niet hetzelfde als het effect van de 38% veestapel reductie. Navraag bij de boeren leert dat zij vanwege de hoge melkprijs meer kunstmest en krachtvoer hebben gebruikt wat een verklaring kan zijn waarom we ‘slechts’ 25% verlaging van de uitstoot door het verkleinen van de veestapel meten. Kunstmest en krachtvoer bepalen namelijk voor een groot deel de stikstofemissie.
Het antwoord op de vraag van BBB is dus: Nee, we kunnen nu niet concluderen dat het verkleinen van de veestapel niet doelmatig is. Meten is weten, maar dan moeten we wel de goede metingen doen. Het verbaast mij steeds weer dat het kabinet veel geld heeft gereserveerd voor stikstofmaatregelen, bijna 25 miljard, maar dat er geen cent is gereserveerd voor wetenschappelijke inbreng en begeleiding hiervan, laat staan voor monitoring van de bereikte resultaten.