Hoe Rutte zijn landgenoten beklaagde

De olijke neef des vaderlands, die met zijn maat Jort en andere vrienden altijd de ziel was van de après-ski, droeg ditmaal een SGP-pak. Hij had een zó donkerblauwe das omgeknoopt dat die niet meer constrasteerde tegen het diepzwarte kostuum. De lippen smal, het gezicht in de plooi. Mark Rutte bracht een ingewikkelde boodschap. Dat laatste past wel bij Nederlandse minister-presidenten. Die doen dat graag. Zij zien de toekomst traditioneel met zorg tegemoet. Ze kondigen moeilijke maatregelen aan.

Rutte was op de schouders van zijn voorgangers geklommen. Qua moeilijkheid van de boodschap overtrof hij hen allen, behalve jonkheer De Geer. Of nee, die zag ervan af om op 10 mei 1940 volk of parlement toe te spreken. Rutte overklaste wel Hendrikus Colijn. Net als die beruchtste premier uit de jaren dertig van de vorige eeuw beklaagde Rutte zijn landgenoten. Hij had het over een jaar van rouw, verlies en verdriet. Daarbij dacht hij niet alleen aan de slachtoffers van het coronavirus maar ook aan de ondernemers die voor de financiële ondergang stonden. De premier riep ons allen op samen rond de kerstboom oog te hebben voor mensen die een zware tijd doormaken en alleen zijn.

En dat terwijl hij het net tot hoeksteen van zijn beleid had verklaard dat mensen elkaar minder tegen het lijf moeten lopen, dat zij afstand van elkaar dienen te houden. Wij moeten daarop steeds alert zijn. Het virus niet. Het virus hoefde maar één keer geluk te hebben. Dan springt het over.

De premier vergat niet het zorgpersoneel nog een keer te bedanken. Hij riep tenslotte de Nederlanders op er een mooie en warme kerst van te maken We komen er doorheen met en voor elkaar, aldus de minister-president, die zijn grafstem tot het eind vol wist te houden.

Het was geen persconferentie. Het was een toespraak in de beslotenheid van het Torentje. Kritische vragen konden na afloop niet worden gesteld. In plaats daarvan hoorde het publiek gefluit en gejoel van demonstranten op straat. Dit alles omkranste de aanscherping van de maatregelen.

Opnieuw bleek dat het de premier aan behoorlijk communicatie-advies ontbrak. Hij beledigde een belangrijk deel van het MKB door hun zaken te bestempelen als niet noodzakelijk of niet essentieel. Hij bedoelde daarmee zo ongeveer de hele non-food sector, een term die toch minder beladen klinkt en niets zegt over de onontbeerlijkheid van de te koop aangeboden artikelen. Eredivisievoetbal en andere professionele sporten mogen doorgang vinden maar alle boekwinkels blijven de komende vijf weken gesloten. Hiermee brengt het kabinet zijn wezenlijke ongeïnteresseerdheid in kunst en cultuur scherp in beeld. De Berlijnse senaat liet de boekhandels open omdat zij meende dat het volk juist in deze tijd behoefte heeft aan geestelijk voedsel. Daar hoef je bij die Haagse grootgrutters en Unilever-managers niet mee aan te komen.

Rutte stapte betrekkelijk snel over de financiële problemen heen waarmee winkeliers zitten die tegen een onverkoopbare kerstvoorraad aankijken. Er bestond al een ‘mee-ademend’ hulpprogramma en daar moesten de benarde ondernemers het voorlopig mee doen. Dat is weinig en het staat in schril contrast tot de oproep elkaar niet in de steek te laten. Net zoals het dankwoord aan het zorgpersoneel een beetje vreemd aandoet naast de pertinente weigering van het kabinet om deze uitgeputte en half overwerkte mensen een serieuze salarisverhoging te geven. Ze kregen wel nog een schrobbering, die ondernemers. Ze moesten niet langer aankomen met verhalen als “bij ons zijn toch geen besmettingen geweest”. Die luxe hebben we niet. “Hoe minder contacten, hoe beter.”

Ooit zou het allemaal voorbij gaan, dat stond voor de premier vast, maar hoe het virus onder de knie te krijgen wist hij er niet bij te vertellen. Hij vermeed elke positieve toezegging. Over de wonderwapens van Pfizer en andere vaccinfabrikanten ging het op een enkel terzijde na geen moment in zijn sombere preek. Nergens gloorde aan de horizon de dageraad der verlossing.

Voor mijn geestesoog zag ik een zwartekousenkerk traag leegstromen: trieste mannen, vrouwen en kinderen die wisten dat ze waarschijnlijk voorbeschikt waren tot de eeuwige dood. Ik hoorde ook een echo uit een ver verleden:

Voel je het verschil? Lees hier de volledige tekst van de inaugurele rede van Franklin D. Roosevelt, gehouden op 4 maart 1933

Geen video? Klik hier.