Hoe Rutte zijn kabinet gaat redden maar niet zijn coalitiepartners

De vicepremiers komen vanavond bijeen om onder leiding van de chef de politieke crisis te bezweren die Caroline van der Plas met haar overwinning heeft gecreëerd. Hun grootste probleem is dat zij deel uitmaken van een kabinet dat ongeveer het omgekeerde bereikt van wat het beoogt. Daar zijn de Nederlanders al sinds 2010 aan gewend want dat is het kenmerk van alle coalities die Mark Rutte tot stand gebracht heeft. Tot nog toe is de premier er in geslaagd de schuld van al die fiasco's op zijn partners te schuiven zodat zij bij verkiezingen de klappen kregen. Dat is ook de laatste keer weer gebeurd. En als Rutte zijn spelletje voortzet, is Caroline van der Plas de volgende die de vergetelheid in wordt geknuffeld.

Maar dit terzijde. Vanavond gaat Rutte erin slagen compromissen en aanpassingen te vinden die voor de directe achterbannen van zijn vicepremiers nog net te verteren zijn maar voor hun vaste kiezers niet. Hij wil het moment dat de burgers de rekening presenteren waarschijnlijk zoveel mogelijk uitstellen, bijvoorbeeld met het argument dat de situatie – zeker internationaal – zo erg is dat ons land zich geen demissionaire regering kan veroorloven. De nationale vergeetachtigheid is groot. Niemand herinnert zich nog dat het juist een demissionaire ploeg was die tijdens de coronapandemie de ene vergaande maatregel na de andere nam. Rutte daarentegen heeft een geheugen als een ijzeren pot. Hij vergeet niets al beweert hij wel eens anders.

Ook kan de premier zijn coalitiegenoten chanteren. Hij zal ze voorhouden wat er gebeurt, mocht het tot nieuwe Kamerverkiezingen komen. Dan staan in ieder geval Hoekstra en Kaag aan het slot van de uitslagenavond hun functie ter beschikking te stellen. Met de ChristenUnie zal het wel meevallen want die boekt al meer dan een decennium winst noch verlies. Ditmaal zal ook Rutte zelf er niet zonder kleerscheuren afkomen maar hij kan dat risico rustig nemen. Voor de partners wordt het – hoe dan ook - allemaal veel erger.

Wat zal er vanavond gebeuren? Voorspellen is altijd moeilijk, zegt A.J.P. Taylor, vooral als het de toekomst betreft, maar toch… Als men besluit het begrip deadline anders te definiëren, door die voortaan meer te zien als een streefdatum, dan is men al een heel eind. Als het proces eenmaal goed op gang is, dan doet een nauwkeurige datum er niet toe. Dan is zo'n deadline meer een stip aan de horizon en de horizon bereik je – zoals iedereen weet – nu eenmaal nooit. Natuurlijk moeten alle partijen hun ziel zo duur mogelijk verkopen. Daarom zullen er wel een paar vergaderingen komen met aan het eind deelnemers die – de premier voorop – zeggen dat de gesprekken goed en intens waren. Inderdaad: je bent heel gefocused als het erom gaat je eigen huid te redden en niet die van het vaderland.

O kreeg ik maar ongelijk, o gingen ze vannacht om half vier maar scheldend op elkaar naar huis. Je weet tenslotte nooit. Waar hoop is, is leven.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de banken