Hoe parentificatie een kind en uiteindelijk de hele maatschappij destabiliseert

We horen vaak dat de moeder de eerste school is en aan de basis staat van de maatschappij. Tevens zien we vandaag de dag dat er veel (v)echtscheidingen plaatsvinden: het is van één op de drie naar bijna één op de twee huwelijken gegaan (CBS, 2023).

We weten tevens dat duidelijke gezinsrollen cruciaal en belangrijk zijn. Kinderen die uit een 'stabiel gezin' komen zijn succesvoller en mentaal meer stabiel (Kearney and Levine, 2017). Desondanks lijken veel gezinnen er niet in te slagen om hun huwelijk en parentificatie het hoofd te bieden. Een kleine uiteenzetting. 

𝗪𝗮𝘁 𝗶𝘀 𝗽𝗮𝗿𝗲𝗻𝘁𝗶𝗳𝗶𝗰𝗮𝘁𝗶𝗲?
Parentificatie bestaat uit een reeks omkeringen van rollen waarbij een kind (gedwongen) voor een ouder moet zorgen en de oudertaken op zich moet nemen.

Geparentificeerde kinderen hebben op volwassen leeftijd vaak moeite hebben met relaties, grenzen en angst. Zodra parentificatie wordt onderkend, kan het worden aangepakt.

Emotioneel misbruik binnen gezinnen kan vele vormen aannemen, waarvan sommige openlijk zijn, zoals schelden, kleineren, bekritiseren of exorbitant controleren. Eén van de meest voorkomende en uiterst geheime vormen van misbruik die overlevenden van een relationeel trauma ervaren, is parentificatie. Parentificatie omvat een reeks rolomkeringen, waarbij een kind in de rol wordt geplaatst waarbij het - vaak noodgedwongen - voor een ouder moet zorgen, zowel op fysiek, mentaal als spiritueel niveau (Guha, 2021).

Parentificatie kan verschillende oorzaken hebben, waaronder de slechte gezondheid van ouders, middelengebruik door ouders, problemen met de geestelijke gezondheid van ouders, gebrek aan passende steun van de ouder(s) door andere volwassenen of emotioneel niet in staat kunnen zijn om voor kinderen te kunnen zorgen (Dennelly, 2024).

Soms liggen subtielere moeilijkheden aan de basis van de ontwikkeling van deze dynamiek, waaronder ouders die worstelen met complexe persoonlijkheidsdynamieken, zoals afhankelijke eigenschappen ('Ik ben hulpeloos, ik kan niets doen zonder steun'). Zij projecteren deze moeilijkheden op kinderen als er geen hulp is. 

Op dezelfde manier melden kinderen van narcistische ouders vaak dat ze het gevoel hadden dat ze ‘perfect’ moesten zijn. Dit is een subtiele vorm van parentificatie. Het kind neemt de taak op zich om de psychologische integriteit van de ouders te ondersteunen en te behouden, wat een taak voor volwassenen is (Malkin, 2016).

Als je van een kind bijvoorbeeld verwacht dat het familiegeheimen bewaart (denk aan een ouder met problemen met alcoholgebruik), zodat het kind geen ondersteuning voor zichzelf kan zoeken, wordt het kind in een ouderlijke rol geplaatst. 

In emotioneel gezonde gezinnen erkennen ouders dat het hun rol is om voor een kind te zorgen, tegemoet te komen aan de ontwikkelingsbehoeften van het kind en een kind in de steigers te zetten om nieuwe vaardigheden op te bouwen. 

Binnen gezinnen die emotioneel niet stabiel zijn en die worden gekenmerkt door parentificatie, blijft de emotionele nadruk liggen op de fysieke en psychologische behoeften van de ouders, wat er doorgaans toe leidt dat kinderen op een niveau functioneren dat ver boven hun ontwikkelingscapaciteit ligt (Vonk, 2017).

𝗗𝗲 i𝗺𝗽𝗮𝗰𝘁
De impact van parentificatie op kinderen kan enorm zijn en uiteindelijk ontwrichtend voor de gehele maatschappij. Geparentificeerde kinderen kunnen op volwassen leeftijd vaak een reeks problemen ervaren, waaronder: 
- verstrikte rollen binnen het gezin
- moeilijkheden bij het stellen van grenzen
- een diepgaande behoefte om andere mensen tevreden te stellen
- angst
- perfectionisme
- moeilijkheden bij het aangaan en onderhouden van intieme of platonische relaties
- gemiste ontwikkelingsmijlpalen
- verdriet en passieve communicatiestijlen. 

In de kern blijft angst een veel voorkomend kenmerk, omdat kinderen geconfronteerd werden met het begrijpen en omgaan met moeilijkheden die te complex waren voor hun ontwikkelingsniveau. Daardoor ontwikkelden zij doorgaans het gevoel dat de wereld moeilijk en gevaarlijk was, en dat niemand in staat was om steun of hulp te bieden, wat resulteert in een gevoel van angst, isolatie en hulpeloosheid (Vonk, 2017). 

Dit kan vaak ten grondslag liggen aan problemen met gegeneraliseerde angst of sociale angst op volwassen leeftijd, de vele huwelijken die we zien stranden door de vele mentale problemen die men draagt én een verstoorde rol, waarbij 'het kind' als ouder totaal niet meer weet wat het moet doen. En daar zijn helaas de vele (v)echtscheidingen de uitkomst van en als gevolg daarvan op macroniveau de gehele maatschappij...